U osób zdrowych poziom transaminazy alaninowej oraz innych enzymów utrzymuje się na stałym poziomie. Wszelkie odchylenia od normy powinny być interpretowane z uwzględnieniem innych wyników badań oraz występujących objawów klinicznych.
Zobacz także:
Marskość wątroby – dieta wątrobowa, polecane i zakazane produkty
Czym jest zwapnienie wątroby? Przyczyny i sposoby leczenia kalcyfikacji wątroby
Masz problemy z wątrobą? Sprawdź, co zrobić, aby poprawić jej działanie
Czym jest transaminaza alaninowa (ALT)?
Transaminaza alaninowa, a właściwie aminotransferaza alaninowa (w skrócie ALT, ALAT, AlAT), to enzym, który bierze udział w przemianach białkowych. Określenie jej poziomu w surowicy krwi jest pomocne przy diagnostyce chorób. Występuje głównie w cytoplazmie komórek wątroby (hepatocytach) i należy do grupy aminotransferaz. Ten enzym jest niezbędny do przeprowadzenia reakcji przenoszenia grupy aminowej od L-alaniny do kwasu alfa-ketoglutarowego, co skutkuje powstawaniem kwasu pirogronowego i L-glutaminowego. Transaminaza alaninowa pozwala na regenerację glukozy, którą zużywają mięśnie.
Badanie transaminazy alaninowej wykonuje się z pobranej na czczo krwi żylnej, zazwyczaj wraz z oznaczeniem innego enzymu – transaminazy asparaginowej (AST), która występuje w innych narządach (sercu, tarczycy). Wskazaniami do wykonania badań jest podejrzenie uszkodzenia lub chorób wątroby. Lekarz może zlecić pomiar transaminazy alaninowej, jeśli podczas badania wyczuje powiększoną wątrobę, zaobserwuje zażółcenie białkówek oczu lub skóry albo nadużywanie alkoholu przez pacjenta. Wynik badania jest zazwyczaj dostępny już po 24 godzinach.
Normy transaminazy alaninowej
U zdrowych osób poziom transaminazy alaninowej utrzymuje się na stałym poziomie. Jej norma wynosi <40 IU/l. Wszelkie wartości przekraczające tę liczbę są uznawane za nieprawidłowe. Pomocne w diagnostyce jest równoległe oznaczenie poziomu transaminazy asparaginowej, której norma również wynosi <40 IU/l.
Co oznacza transaminaza alaninowa przekraczająca normę?
Transaminaza ALT powyżej normy jest sygnałem świadczącym o uszkodzeniu komórek wątroby. Zazwyczaj towarzyszy jej również podwyższenie AST, badanie to jest jednak mniej specyficzne. W przypadku nieprawidłowych wartości enzymów lekarz w badaniu przedmiotowym jest w stanie wyczuć powiększoną wątrobę, która w normalnych warunkach nie wystaje spod prawego łuku żebrowego.
W chorobach przebiegających z uszkodzeniem miąższu wątroby poziom ALT jest zwykle wyższy niż AST. Do głównych schorzeń, w których obserwuje się zwiększenie tego parametru, zalicza się:
- ostre wirusowe zapalenie wątroby (WZW A, WZW B, WZW C);
- żółtaczkę (przede wszystkim pozawątrobowa);
- cholestazę (przede wszystkim wewnątrzwątrobowa);
- zatrucie lekami (podwyższenie niekiedy jest działaniem niepożądanym leków, takich jak tabletki antykoncepcyjne, statyny obniżające cholesterol, leki przeciwnowotworowe);
- hemochromatozę;
- autoimmunologiczne zapalenie wątroby;
- celiakię;
- chorobę Wilsona.
Znaczny wzrost poziomu ALT oraz AST (>10000 IU/l) występuje zwykle w ostrym niedokrwieniu wątroby na tle niewydolności krążenia oraz w zatruciach paracetamolem.
W alkoholowym stłuszczeniu wątroby, chorobach związanych z nadużywaniem alkoholu i przewlekłych zapaleniach, w wyniku których może dojść do powstania marskości wątroby, często obserwuje się większy wzrost poziomu AST niż ALT. Transaminaza alaninowa może być wyższa niż asparaginowa, jeśli od ekspozycji na duże ilości alkoholu minęło kilka dni.
Co robić, gdy obserwuje się podwyższenie transaminazy alaninowej?
Wszelkie podwyższenie enzymów wątrobowych powyżej normy powinno skłonić do wizyty u lekarza i poszerzonej diagnostyki. Nie należy samodzielnie interpretować wyników transaminazy alaninowej. Lekarz jest w stanie ocenić stan pacjenta jedynie po uwzględnieniu współwystępujących objawów i wyników dodatkowych badań, a także po przeprowadzeniu wywiadu i zebraniu informacji na temat spożywanych przez pacjenta używek oraz leków.
Już na pierwszym etapie powinno dodatkowo zostać wykonane badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej oraz badania laboratoryjne zawierające poziom bilirubiny (sprzężonej i niesprzężonej), gamma-glutamylotransferazy (GGTP) i fosfatazy zasadowej (ALP). Czasami niezbędne jest skierowanie do specjalisty hepatologa, wykonanie diagnostyki endoskopowej lub pogłębionej obrazowej. Jeśli w dalszym ciągu nie można ustalić przyczyny podwyższenia transaminazy alaninowej, prawdopodobnie konieczne będzie wykonanie biopsji wątroby z pobraniem wycinka do badania histopatologicznego pod mikroskopem.
Zobacz film i dowiedz się więcej o budowie i chorobach wątroby:
Bibliografia:
1. Szczeklik A., Interna Szczeklika. Medycyna Praktyczna, Kraków 2018.
2. Bodnar M., Interpretacja stężenia aminotransferaz w surowicy krwi w odniesieniu do wskaźnika de Ritisa. Przydatność kliniczna na podstawie przeglądu literatury, [w:] „Przegląd Lekarski” 2019, nr 76 (4), s. 178-182.