Endometrioza jest przyczyną uciążliwych, narastających w czasie menstruacji lub w okresie owulacji objawów. Częstymi symptomami są bóle oraz problemy z zajściem w ciążę i jej donoszeniem. Choroba może jednak przyjmować inne, bardziej nietypowe formy.
Zobacz także:
Endometrioza może prowadzić do depresji i zaburzeń jelitowych?
Co 5. kobieta może mieć endometriozę. Co to za choroba?
Endometrioza - jak leczyć endometriozę? Czy operacja wycięcia zmian pomoże w walce z bólem?
Czym jest endometrioza?
Endometrioza to choroba, której objawy wiążą się z rozrostem błony śluzowej macicy w obrębie innych narządów ciała. U kobiety będącej w wieku rozrodczym typowe endometrium podlega określonym zmianom w czasie cyklu miesięcznego. Pod wpływem hormonów płciowych dochodzi najpierw do jego wzrostu i rozpulchnienia, aby w okresie owulacji oraz tuż po niej macica była przygotowana na przyjęcie zapłodnionej komórki jajowej. Jeśli do połączenia jajeczka i plemnika nie dojdzie albo zarodek nie zagnieździ się w ścianie macicy, jej błona śluzowa podlega stopniowemu, powierzchniowemu obumieraniu i złuszczaniu, czego ostatecznym efektem jest krwawienie miesiączkowe. Następnie cały cykl rozpoczyna się od nowa.
W przebiegu endometriozy wrażliwa na hormony płciowe tkanka nabłonkowa gromadzi się i rozrasta w innych miejscach ciała. Może ona tworzyć ogniska w jajowodach, na powierzchni jajników, w moczowodach i pęcherzu moczowym. Mniej typowymi lokalizacjami są ściany jelit i otrzewna, płuca, ośrodkowy układ nerwowy czy inne odległe narządy.
Jakie są przyczyny endometriozy?
Przyczyny endometriozy, mimo prowadzonych od wielu lat badań, nie zostały szczegółowo określone. Zazwyczaj w opisie etiologii tej choroby uwzględnia się kilka czynników. Są nimi:
- predyspozycje genetyczne (choć trudno w przypadku tego schorzenia mówić o prostym mechanizmie dziedziczenia – raczej o zwiększonym prawdopodobieństwie nowych zachorowań w rodzinie kobiet cierpiących na tę przypadłość);
- rozsiew komórek śluzówki i wtórny rozrost w przypadku przedostawania się treści menstruacyjnej przez jajowody do jamy otrzewnej i w okolicę jajników;
- przeniesienie materiału komórkowego drogą krwionośną i limfatyczną poza jamę macicy.
Wyniki badań pozwalają też na postawienie hipotezy, że niektóre ogniska endometriozy mogą powstawać wskutek metaplazji (nietypowej transformacji) komórek otrzewnej.
Podstawowe objawy endometriozy
Najczęstszymi objawami endometriozy są dolegliwości bólowe w obrębie podbrzusza w okresie menstruacji i owulacji, silnie wyrażone zespoły przedmiesiączkowe oraz dyskomfort podczas współżycia płciowego. Jednak najpoważniejszym powiązanym z endometriozą problemem jest – częste w grupie chorych – zmniejszenie płodności. Choroba ogranicza zdolność do prawidłowej owulacji i zapłodnienia, a także zwiększa prawdopodobieństwo poronień.
Nietypowe objawy endometriozy
Nietypowe objawy endometriozy wiążą się z występowaniem ognisk endometrium poza macicą i jej najbliższym otoczeniem, czyli jajnikami i jajowodami. Zmiany zlokalizowane w pochwie lub w sromie mogą być przyczyną nawracających krwawień, wywołanych przez najmniejsze nawet podrażnienie mechaniczne (również przy stosunku) lub niewielką infekcję. Oczywiście największe zagrożenie tym powikłaniem istnieje w tych częściach cyklu miesiączkowego, kiedy hormonalna stymulacja endometrium jest największa.
Pojawianie się ognisk śluzówki macicznej w moczowodach, pęcherzu moczowym czy w cewce może powodować utrzymujący się lub pojawiający cyklicznie krwinkomocz, krwiomocz, bóle napadowe lub podczas oddawania moczu.
Ektopowe (nieprawidłowe) lokalizacje endometrium są relatywnie często spotykane w obrębie ściany jelita lub w blaszkach otrzewnej. Ich narastanie oraz okresowe, niewielkie krwawienie mogą stać się przyczyną dolegliwości bólowych w podbrzuszu o typie ciągłego, tępego bólu, nasilającego się podczas wstrząsów, kaszlu, kichania czy oddawaniu stolca. W krańcowych przypadkach może nawet dojść do perforacji jelita lub zapalenia otrzewnej.
U chorych z endometriozą często obserwuje się objawy bólowe, które lokalizują się w okolicy lędźwiowej czy pachwinowej, promieniują do kończyn dolnych (głównie wewnętrznej powierzchni ud) lub do sromu. Tkanka nabłonkowa typowa dla jamy macicy może bowiem pojawić się po mechanicznym „zanieczyszczeniu” komórkami endometrium rany powstałej w powłokach. Dzieje się tak niekiedy w przebiegu cięcia cesarskiego, operacji klasycznych lub laparoskopowych wykonywanych w obrębie podbrzusza (np. przy usunięciu wyrostka robaczkowego) czy z dostępu przez pochwę.
Fragmenty endometrium, które przenoszone są do odległych narządów, mogą powodować bardzo nietypowe objawy, takie jak – w przypadku płuc i opłucnej – uporczywy kaszel z możliwością okresowego krwioplucia, a w przypadku ośrodkowego układu nerwowego – bóle głowy i objawy neurologiczny.
Co prowadzi do rozwoju endometriozy? Dowiesz się tego z filmu:
Bibliografia:
G.H. Bręborowicz, Położnictwo i ginekologia, Warszawa 2017.
M. T. Macfarlane, Urologia, red. pol. M. Kazoń, Wrocław, 1997.