Niedokwasota żołądka (nazywana też niekiedy potocznie niedokwaszeniem żołądka) to stan, w którym organizm nie reaguje na bodźce pokarmowe dostatecznym wydzielaniem kwasu solnego (HCl). Przyczyny związane są zwykle z chorobami błony śluzowej żołądka lub ze stosowaniem niektórych leków. Spotykane często w codziennych rozmowach określenia „niedokwaszony żołądek”, „niedokwaszenie żołądka” nie są stosowane w medycynie, gdyż istotą tego schorzenia jest niedostateczne zakwaszenie trawionej treści pokarmowej, a nie narządu.

Niedokwasota żołądka – objawy

Niedokwasota żołądka objawia się najczęściej zaburzeniami o typie dyspepsji (niestrawności). Chory skarży się na odbijanie, uczucie pełności w nadbrzuszu. Często dochodzi do wzdęć, którym mogą towarzyszyć nudności czy bóle brzucha. Stan ten pojawia się zwykle po posiłkach i może utrzymywać się przez kilka godzin. Chorzy źle reagują na potrawy tłuste, smażone, grillowane, sery, śmietanę, ale również słodycze. Niekiedy pojawiają się zaburzenia pasażu jelitowego: kruczenia, przelewania i kolki jelitowe oraz nieregularnie zaparcia i biegunki.

Niedostateczna ilość kwasu w soku żołądkowym nie pozwala na właściwe strawienie fragmentów pokarmu. Jednocześnie znajdujący się w wydzielinie błony śluzowej żołądka proenzym pepsynogen nie ulega przemianie do swojej aktywnej postaci. Białka nie są wtedy prawidłowo rozkładane do substancji prostszych, które mogą być wykorzystane przez organizm.

Jeśli dolegliwości utrzymują się przez dłuższy czas, pojawiają się zaburzenia wchłaniania. Przyswajanie żelaza, wapnia czy magnezu jest zdecydowanie większe w środowisku kwaśnym. Mechanizmy odpowiedzialne za transport tych pierwiastków do krwioobiegu wymagają do sprawnego działania dużej liczby jonów wodorowych. Jeśli ich dostępność jest zbyt mała (ponieważ zawartość żołądka ma odczyn słabo kwaśny), to relatywnie szybko pojawiają się kliniczne objawy niedoborów białek i mikroelementów.

Powiązane z tym zjawiskiem objawy niedokwaśności żołądka to utrata masy ciała, wychudzenie, spadek siły mięśniowej i zmniejszona wydolność organizmu. Charakterystycznym symptomem jest postępująca anemia (niedokrwistość) z niedoboru żelaza.

Jak działa układ pokarmowy? Dowiesz się tego z naszego filmu:

Przyczyny niedokwasoty żołądka

Niedokwaśność żołądka związana jest z niedostatecznym wydzielaniem kwasu solnego przez błonę śluzową żołądka. W warunkach normalnych odczyn soku żołądkowego jest silnie kwaśny i w skali pH wynosi 1,2–2,5. Przy zaburzeniach wydzielania HCl sok może mieć odczyn niemal obojętny i osiągać wartość 6,0.

Przyczynami obniżenia wydzielania kwasu solnego są zwykle przewlekły stan zapalny, zmiany zanikowe w obrębie śluzówki żołądka albo rozległy naciek nowotworowy. Powodem względnej niedokwasoty (powstającej przy prawidłowym wydzielaniu soku żołądkowego) może być również zasiedlenie błony śluzowej przez bakterie Helicobacter pylori, które wytwarzają ureazę – substancję zasadową, neutralizującą kwas solny. Znaczną niedokwaśność żołądka i intensywne objawy niedoborowe (zespół złego wchłaniania) może spowodować również częściowe usunięcie tego narządu.

Nadkwasota czy niedokwasota żołądka?

Większość ogólnych objawów nadkwasoty i niedokwasoty żołądka jest bardzo podobna, stąd często pojawiające się we wczesnej fazie diagnostyki wątpliwości. Rozpoznanie przyczyny choroby ułatwiają charakterystyczne dla nadkwaśności dolegliwości: nawracające, ssące bóle żołądka w przypadku dłuższej przerwy między posiłkami czy głodu oraz powstawanie owrzodzeń okolicy odźwiernikowej żołądka i dwunastnicy. Po posiłkach często pojawia się zgaga – pieczenie i ból w nadbrzuszu i w klatce piersiowej, połączone z kwaśnym odbijaniem. Objawy te przemijają (przynajmniej na krótką chwilę) po wypiciu nawet niewielkiej ilości płynów czy spożyciu kilku kęsów chleba.

Niedokwasota żołądka – leczenie

Niedokwasota żołądka to stan, który nie jest łatwy do leczenia. Podstawowymi sposobami na poprawę funkcjonowania układu pokarmowego są:

• leczenie infekcji Helicobacter pylori (o ile zostaną rozpoznane),
  
• uzupełnianie niedoborów kwasów i enzymów za pomocą preparatów, takich jak np. Citropepsin – spożywa się je bezpośrednio przed posiłkiem lub w jego trakcie,
  
• dostosowanie diety i harmonogramu spożywania posiłków do spowolnionego tempa wydzielania kwasu solnego tak, by optymalnie wykorzystać własne możliwości organizmu i zapewnić jak najlepsze wchłanianie cennych składników pokarmowych,
  
• w przypadku znacznych niedoborów – suplementacja, przede wszystkim żelaza i witaminy B12.
  

Stosowanie preparatów zawierających enzymy i środki zakwaszające jest możliwe jedynie wtedy, gdy wykluczy się istnienie owrzodzeń lub nadżerek żołądka.

Niedokwaśność żołądka – dieta

Dieta przy niedokwasocie żołądka powinna charakteryzować się dużą podażą żelaza i witamin. Należy unikać dużych jednorazowych dawek białka oraz ciężkostrawnych produktów. Niezwykle istotne jest spożywanie większej liczby posiłków (przynajmniej 5 dziennie) składających się z niewielkich porcji.

Przed jedzeniem, w jego trakcie i bezpośrednio po zakończeniu nie należy spożywać płynów. Rozcieńczają one sok żołądkowy i powodują podwyższenie pH (zmniejszenie kwasowości) trawionej treści pokarmowej.

Niezwykle ważne jest urozmaicenie jadłospisu i zwiększenie atrakcyjności spożywanych potraw. Atrakcyjny wygląd, zapach czy smak wpływają dzięki fizjologicznym odruchom na zwiększenie wydzielania soku żołądkowego i kwasu solnego.