Objawami niedokrwistości z niedoboru żelaza są przede wszystkim męczliwość oraz osłabienie włosów i paznokci. Leczenie polega na przyjmowaniu doustnych preparatów żelaza oraz spożywaniu pokarmów bogatych w ten składnik.

Na czym polega niedokrwistość z niedoboru żelaza i jakie są jej przyczyny?

Niedokrwistością nazywamy obniżenie we krwi stężenia hemoglobiny, ilości erytrocytów (krwinek czerwonych) oraz wartości hematokrytu. Wartości prawidłowe hemoglobiny (Hb) u mężczyzn wynoszą powyżej 13,5 g/dl, u kobiet – powyżej 12 g/dl. Wraz ze spadkiem tych parametrów, ocenianych za pomocą morfologii krwi obwodowej, obniża się ilość przenoszonego tlenu przez krwinki czerwone, co prowadzi do pogorszenia utlenowania krwi, a w konsekwencji także wszystkich tkanek oraz narządów w organizmie.

Istnieje wiele przyczyn niedokrwistości, m.in. są to stany po krwotokach, niedobory żelaza, witaminy B12 lub kwasu foliowego, przewlekłe choroby oraz stany hemolityczne (powodujące rozpad erytrocytów). Najczęstszą przyczyną niedokrwistości, zarówno u osób dorosłych, jak i u dzieci jest niedobór żelaza w organizmie (w klasyfikacji ICD-10 ma kod D50). Choroba ta dotyczyć może 1–2% społeczeństwa, częściej występuje u kobiet.

Żelazo jest niezbędnym elementem w procesie powstawania prawidłowych krwinek czerwonych, gdyż jest składnikiem specjalnego związku, hemu, który ma zdolność wiązania cząsteczek tlenu. Hem, łącząc się z białkiem globiną, tworzy hemoglobinę – cząsteczkę znajdującą się w krwince czerwonej, dzięki której erytrocyt z przyłączonym tlenem może przetransportować go do każdego miejsca w organizmie. Niedobór żelaza wpływa więc na upośledzenie produkcji prawidłowej hemoglobiny.

Do najczęstszych przyczyn niedokrwistości z niedoboru żelaza zaliczyć można:

• Utratę krwi z powodu krwawienia z przewodu pokarmowego (podczas stosowania niektórych leków, przy obecności nowotworów złośliwych, w chorobie wrzodowej żołądka lub dwunastnicy), obfitego krwawienia menstruacyjnego czy po rozległym urazie lub operacji.
• Wzrost zapotrzebowania na żelazo, np. u rosnących dzieci i młodzieży, wcześniaków, kobiet w ciąży oraz osób leczonych preparatami witaminy B12.
• Zaburzenie wchłaniania żelaza z przewodu pokarmowego, np. w chorobach, takich jak celiakia, zapalenie żołądka, u osób po usunięciu żołądka, jelita cienkiego czy po operacjach leczących otyłość. Także pokarmy bogate w białka, szczawiany, fosforany lub spożywanie dużych ilości herbaty upośledzać mogą wchłanianie żelaza.
• Zmniejszenie przyjmowania żelaza z pokarmem, np. w stanach ciężkiego wyniszczenia chorego, przy stosowaniu źle zbilansowanej diety wegańskiej lub wegetariańskiej.

Jakie są objawy niedokrwistości z niedoboru żelaza?

Niedokrwistości, niezależnie od przyczyn wystąpienia, manifestują się objawami, takimi jak: ogólne osłabienie organizmu, zmniejszenie tolerancji wysiłku, łatwiejsza męczliwość, przewlekłe bóle, a nawet zawroty głowy, przyspieszenie akcji serca oraz pogorszenie koncentracji. Niedobór żelaza w organizmie daje także inne, charakterystyczne objawy: cienkie, suche, wypadające włosy, kruche i delikatne paznokcie, pęknięcia ust, suchość, bladość skóry, zmieniony apetyt – chorzy spożywają niejadalne substancje bogate w żelazo, takie jak glina czy kreda. Może pojawić się pieczenie, ból i zmiana wyglądu języka.

Na czym polega diagnostyka oraz leczenie niedokrwistości z niedoboru żelaza?

Podstawowymi badaniami laboratoryjnymi wykonywanymi przy wystąpieniu wyżej wymienionych objawów powinny być morfologia krwi obwodowej oraz ocena gospodarki żelaza w organizmie. Charakterystyczne dla choroby jest obniżenie stężenia hemoglobiny (Hb) i hematokrytu (Hct), spadek ilości krwinek czerwonych (RBC), które mają mniejszą objętość (MCV), są słabiej wybarwione (MCH), mają także nieprawidłowe kształty (poikilocytoza). Stężenie ferrytyny (najdokładniejszy wskaźnik zapasów żelaza w organizmie), żelaza oraz wysycenie transferyny są istotnie obniżone, a poziom receptora dla transferyny jest podwyższony.

Leczenie niedokrwistości z niedoboru żelaza polega przede wszystkim na stosowaniu doustnych preparatów żelaza. Należy pamiętać, że powinno się przyjmować je na czczo, w kilkugodzinnym odstępie od innych leków oraz najlepiej w połączeniu z kwasem askorbinowym (witaminą C). Leki należy stosować przez minimum 3 miesiące od momentu uzyskania prawidłowego stężenia hemoglobiny i ferrytyny we krwi. Warto także włączyć do codziennej diety pokarmy bogate w ten pierwiastek, takie jak: mięso, ryby, jaja, produkty żytnie, warzywa, suszone owoce oraz nasiona roślin strączkowych.

Zobacz film: Skąd się biorą niedobory żelaza?

Bibliografia:

1. Szczeklik A., Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2016.