Neuralgia popółpaścowa (nazywana też półpaścową) jest powikłaniem zachorowania na półpasiec. Chorobie tej zwykle towarzyszy ból, który po wyzdrowieniu może utrzymywać się przez wiele lat i ze względu na intensywność ograniczać możliwości funkcjonowania pacjenta.

Przebieg i powikłania półpaśca

Półpasiec jest chorobą wywołaną przez wirus Varicella zoster. Powoduje on zachorowania na ospę wietrzną i po wyzdrowieniu zazwyczaj bezobjawowo bytuje w organizmie. Do aktywacji wirusa i zachorowania na półpasiec dochodzi nawet po wielu latach, w sytuacji gdy odporność nosiciela zmniejsza się z powodu przewlekłej choroby, ciężkich przeżyć, wyniszczenia, choroby alkoholowej itp.

Wirus półpaśca atakuje zwoje nerwowe i nerwy, powodując charakterystyczne objawy – pęcherzykowe zmiany wzdłuż przebiegu nerwu, silne dolegliwości bólowe i niekiedy miejscowe porażenia lub niedowłady. Szczególnie niebezpieczne są postacie oczna i uszna półpaśca.

Poza porażeniami nerwów czaszkowych lub obwodowych, uszkodzeniami narządu wzroku, słuchu lub równowagi głównym, często występującym powikłaniem jest neuralgia popółpaścowa.

Neuralgia popółpaścowa – przyczyny

Wirus półpaśca ma duże powinowactwo do komórek i włókien nerwowych, co sprawia, że w trakcie choroby dochodzi do ich uszkodzenia. Powoduje to nie tylko zaburzenia motoryczne pod postacią porażeń i niedowładów, ale również czuciowe. W łagodnej odmianie chory po przebyciu półpaśca odczuwa w zajętej wcześniej przez chorobę okolicy tzw. parestezje: mrowienia, słabe kłucia, nieprawidłowe lub nadmierne reakcje na dotyk. Jeśli uszkodzenie nerwu ma większy zakres, po przebyciu choroby przez długi czas mogą utrzymywać się bóle o typie kłującym, palącym lub piekącym. Ich intensywność może się okresowo zmieniać, ale u niektórych pacjentów są one bardzo silne i uniemożliwiają normalne funkcjonowanie.

Zobacz film i dowiedz się wszystkiego o ospie

W wyjaśnianiu mechanizmu bólu popółpaścowego zwraca się też uwagę na zwiększającą się wrażliwość ośrodków czuciowych na impulsy z okolicy nadmiernie stymulowanej w czasie choroby. Tego typu zjawisko może powodować intensywniejsze odczuwanie bólu albo wręcz generować kolejne incydenty. Jest to mechanizm w pewien sposób podobny do niektórych aspektów rozwoju zespołu bólów fantomowych.

Neuralgia popółpaścowa – objawy

Bóle popółpaścowe mają cechy bólu neuropatycznego – nie są związane ze stymulacją zakończeń nerwowych, do ich wywołania nie jest potrzebny żaden zewnętrzny impuls. Mają zwykle charakter palący, kłujący, piekący, choć czasem mogą przybierać postać ciągłego, rwącego lub pulsującego bólu. Pojawiają się napadowo, często w okresie nocnym. Mogą rozpoczynać się bez uchwytnej przyczyny, ale czasem czynnikiem spustowym jest dotknięcie lub uciśnięcie skóry w bolącym obszarze albo aktywność fizyczna uruchamiająca daną okolicę ciała.

Napady bardzo silnego bólu mogą trwać klika-, kilkanaście godzin i nawracać z dużą częstością, stając się prawdziwym problemem dla chorego. Może on odczuwać przed nimi lęk, a nie będąc w stanie im zapobiec – wpadać w depresję. Intensywne, powracające lub długotrwałe bóle mogą być przyczyną wtórnych zaników mięśni lub przykurczów.

Statystycznie objawy mają największe natężenie i pojawiają się najczęściej u osób starszych. Niemal wszystkie osoby, które na półpasiec zachorowały po 80. roku życia, skarżą się po wyzdrowieniu na dolegliwości związane z tym zespołem bólowym.

Leczenie bólu neuropatycznego w neuralgii popółpaścowej

Leczenie bólu popółpaścowego jest skomplikowanym procesem, który należy dobrze zaplanować i prowadzić, kontrolując ogólny stan chorego. Choroba ma charakter przewlekły, co sprawia, że leki stosowane są w sposób ciągły i ich niepożądane działania mogą się po pewnym czasie ujawniać. Dlatego leczenie jest swego rodzaju kompromisem pomiędzy skutecznością a bezpieczeństwem. Rola lekarza specjalisty jest tutaj bardzo ważna, gdyż chory może bardziej koncentrować się na uzyskaniu natychmiastowej ulgi niż na unikaniu powikłań, które mogą największą szkodę wywołać za kilka lat.

Ból popółpaścowy jest generalnie oporny na typowe leki przeciwbólowe. W terapii stosuje się wybrane leki przeciwpadaczkowe i przeciwdepresyjne, które dobrze neutralizują ból neuropatyczny. Tu jednak niezbędny jest właściwy dobór dawki, by nie wywołać niekorzystnego działania na ośrodkowy układ nerwowy.

Relatywnie nową, przynoszącą ulgę pacjentom i pozbawioną większości działań ubocznych metodą jest stosowanie plastrów ze środkami znieczulającymi miejscowo, np. lidokainą. Po nałożeniu na skórę lek z plastra przemieszcza się w ciągu kilkunastu godzin do tkanek i znieczula chorą okolicę, dając choremu wytchnienie na 24–48 godzin.

Uzupełniające działanie przeciwbólowe mają m.in. naświetlania laserem i inne metody fizykoterapii, stosowanie kremów z działającą znieczulająco i przeciwbólowo kapsaicyną. Ze względu na dużą zawartość tej właśnie substancji niektórym chorym przynosi ulgę spożywanie większych ilości chili lub papryczek jalapeño. Wszystkie te metody działają w odmienny sposób na różnych pacjentów. Każdy z nich po pewnym czasie odnajduje optymalną kombinację leków i innych środków przynoszących mu ulgę oraz zmniejszających natężenie bólu.

Jak działa układ nerwowy? Odpowiedź znajdziesz w filmie