Nerw zasłonowy należy do grupy nerwów mieszanych, a w jego przebiegu wyróżnia się trzy odcinki: kanałowy, miedniczy oraz lędźwiowy. Uszkodzenie nerwu zasłonowego wpływa na upośledzenie chodzenia oraz utrudnia zakładanie nogi na nogę, a także prostowanie i zginanie w stawie biodrowym.
Anatomia nerwu zasłonowego
Nerw zasłonowy rozpoczyna przebieg na poziomie odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Jest to odcinek określany skrótem L5. Nerw ten biegnie przyśrodkowo do nerwu udowego, pod żyłą biodrową wspólną oraz na boki i do tyłu od pnia współczulnego lędźwiowo-krzyżowego. Nerw zasłonowy obejmuje trzy odcinki. Najdłuższy z nich jest odcinek miedniczy, liczący około 12 cm długości. Na 2. cm odcinek też przeplata się z tętnicą biodrową wewnętrzną. Następnie przebiega zarówno przyśrodkowo, jak i równolegle do kresy granicznej, po to, aby dalej krzyżować się z moczowodem. Jednakże zanim nerw zasłonowy w odcinku miednicznych wejdzie do kanału zasłonowego, krzyżuje się jeszcze z nasieniowodem (u mężczyzn) oraz więzadłem obłym macicy (u kobiet).
Odcinek lędźwiowy jest nieco krótszy niż miedniczy i mierzy około 8 cm. Rozpoczyna się na wysokości kręgu lędźwiowego. Odcinek kanałowy z kolei układa się na poziomie miednicy i ponadto ku dołowi od niego znajduje się tzw. układ NAV, obejmujący nerw, tętnicę i żyły. Zanim jednak odcinek kanałowy wyjdzie z kanału zasłonowego, dzieli się jeszcze na dwie gałęzie: tylną i przednią. Znacznie silniejszym odgałęzieniem jest gałąź przednia, która przechodzi między mięśniem grzebieniowym a zasłaniaczem zewnętrznym, po to, aby na końcu, idąc w dół, mijać mięśnie przywodzicieli. Gałąź tylna jest znacznie słabsza niż przednia. Przebiega albo przez mięsień zasłaniacz zewnętrzny, albo rozciąga się wzdłuż jego powierzchni.
Zobacz film i dowiedz się jak działa układ nerwowy:
Neuropatie nerwu zasłonowego
Z racji swojej lokalizacji (przebieg w pobliżu kości) nerw zasłonowy jest wrażliwy na ucisk, podrażnienia oraz zapalenia. Często są to uciski w złamaniach miednicy, toczące się zapalenia kości łonowych oraz ucisk spowodowany przepukliną zasłonową. Co więcej, nierzadko ulega on uszkodzeniom jatrogennym, czyli spowodowanym przez błędy lekarskie. W przypadku nerwu zasłonowego błędy mogą powstać w trakcie zabiegu operacyjnego dróg moczowo-płciowych. Osoba cierpiąca z powodu neuropatii nerwu zasłonowego odczuwa bóle w okolicach pachwin, które promieniują do uda (powierzchnia przyśrodkowa). Znacznemu osłabieniu ulegają również mięśnie przywodziciele uda. W niektórych przypadkach oprócz bólu pachwin symptomami towarzyszącymi są bóle stawów, które są intensywniejsze podczas chodzenia. Niestety, jedyną receptą na pozbycie się bólu jest natychmiastowa wizyta u lekarza. Odpoczynek nie przyniesie ulgi ani nie łagodzi objawów bólowych. Po dokładnym zbadaniu medyk może przepisać leki przeciwbólowe oraz przeciwzapalne. W bardziej skomplikowanych sytuacjach niezbędna jest interwencja chirurga. Jednakże po przecięciu wewnątrzmiednicznym może dojsć do znacznego osłabienia mięśni przywodzących uda. Z kolei odbarczenie nerwu w okolicy kanału zasłonowego niesie ryzyko krwotoków.
Polecamy: Przepuklina kręgosłupa lędźwiowego (przepuklina krążka międzykręgowego) - co to jest?
Anatomia i fizjologia nerwu zasłonowego znalazły również zastosowanie w anestezjologii, szczególnie w dziedzinie urologii. Neurochirurgia wykorzystuje nerw zasłonowy w terapii spastyczności i bolesności mięśni. Z kolei ortopedia czerpie z anestezji nerwu zasłonowego do operacji rekonstrukcji więzadeł kolana. Innymi przypadkami są także złamania kości udowej. Aby zlokalizować taki nerw, wykorzystuje się zarówno tomografię komputerową, jak i ultrasonografię. Wykorzystanie znieczulenia nerwu zasłonowego pozwoliło na zwiększenie komfortu i bezpieczeństwa pacjentów w trakcie operacji oraz skraca czas ich pobytu w szpitalu.
Ucisk nerwu zasłonowego a przerzuty raka żołądka
W 2009 r. opublikowano pracę, w której podkreślono znaczenie ucisku nerwu zasłonowego jako markera ogniska przerzutów raka żołądka do rdzenia kręgowego. Okazało się, że ucisk tego nerwu może wpływać na powstawanie lekoopornego bólu. W opisywanym w pracy przypadku ognisko przerzutowe umiejscowione w kręgu skutkuje obrzękiem nerwów i uciskiem. Po poddaniu pacjenta badaniu rezonansem magnetycznym zlokalizowano dokładne miejsce przerzutu i wdrożono kontrolę dolegliwości bólowych. Badania te dają nadzieję na wdrożenie lepszego postępowania przeciwbólowego i tym samym zmniejszenie toksyczności (głównie opioidów) podawanych leków.
Bibliografia:
- Adam Bochenek, Michał Reicher: Anatomia człowieka tom V. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2008. ISBN 978-83-200-3848-4, str. 113-116.
- Zbigniew Zylicz. Blokada nerwu zasłonowego jako klucz do rozpoznania ogniskowych przerzutów raka żołądka do rdzenia kręgowego. : Advances in Palliative Medicine 2009; 8, 3: 121–124.