Nerecznica samcza to paproć powszechnie występująca na terenie całej Polski. Roślina charakteryzuje się okazałymi liśćmi, które mogą osiągnąć nawet do 1,5 m. Stąd też pełni często funkcję rośliny ozdobnej. Na uwagę zasługują jednak właściwości prozdrowotne nerecznicy, na które zwrócono uwagę już w starożytności. Wykorzystuje się ją w leczeniu reumatyzmu i zapalenia żył.
Nerecznica samcza – wiadomości ogólne
Nerecznica (z łac. Dryopteris Adans.) jest rodzajem paproci zaliczanych do rodziny nerecznicowate (z łac. Dryopteridaceae Herter). We florze polski wyróżnia się kilka gatunków, w tym m.in.: nerecznicę mocną (z łac. Dryopteris affinis (Lowe) Fraser-Jenk), grzebieniastą (z łac. Dryopteris cristata (L.) A. Gray), szerokolistną (z łac. Dryopteris dilatata (Hoffm.) A. Gray). Jednak najbardziej znanym przedstawicielem tego rodzaju jest nerecznica samcza (z łac. Dryopteris filix-mas (L.) Schott), która zwyczajowo określana jest także jako paprotnik samczy. Roślina porasta znaczne tereny Europy, Azji i Ameryki Północnej. Najczęściej spotkać ją można w cienistych lasach, wzdłuż strumieni czy na skałach. W przekazach ludowych nerecznica samcza figuruje jako roślina o działaniu ochronnym i neutralizującym złą energię.
Nerecznica czy narecznica?
Prawidłową nazwą jest nerecznica, która wynika z nerkowatego kształtu, jaki przybierają kupki zarodni znajdujące się na dolnej stronie liści. Jednak stosunkowo często spotyka się nazwę rodzajową narecznica, która jest niepoprawna. Pojawiła się w wyniku błędu drukarskiego, do jakiego doszło w jednym z popularnych kluczy do oznaczania roślin, który był później wielokrotnie cytowany w innych pracach.
Nerecznica samcza – właściwości i zastosowanie lecznicze
Nerecznica samcza ma liczne właściwości prozdrowotne. Surowcem leczniczym są kłącza (z łac. Rhizoma Filicis maris). Znajdują się w nich m.in.: pochodne floroglucyny, w tym filmaron, aspidynol, albaspidyna, flawaspidyna, kwas filiksowy, cyneol, skrobia, żywica, kwas foliowy, substancje barwiące.
Z kłączy przygotowuje się odwar, który zewnętrznie wykorzystać można do robienia okładów lub przemywania trudno gojących się ran, na bóle gośćcowe i w przypadku zapalenia żył. Z kolei wyciąg z kłączy wykorzystuje się w zwalczaniu pasożytów przewodu pokarmowego, w tym: tasiemca nieuzbrojonego (z łac. Taenia saginata), bruzdogłowca szerokiego (z łac. Diphyllobothrium latum), tasiemca uzbrojonego (z łac. Taenia solium). Zawarte w roślinie substancje czynne porażają mięśnie pasożytów.
Nerecznica samcza dodatkowo wspiera proces trawienia i oczyszczania organizmu z toksyn. Pielęgnuje ścianki jelit i normalizuje funkcjonowanie wątroby. Roślina wykazuje działanie przeciwutleniające. Zwalcza szkodliwe dla organizmu wolne rodniki, które intensyfikują proces starzenia się tkanek.
Jak zrobić odwar z nerecznicy samczej?
Odwar z nerecznicy samczej jest dość prosty do przygotowania. Należy 1 łyżkę suszonego i rozdrobnionego surowca zalać szklanką wody i gotować na małym ogniu przez około 30 minut. Następnie miksturę odstawia się pod przykryciem do wystygnięcia i przecedza.
Jakie schorzenia można leczyć ziołami? Odpowiedź znajdziesz w filmie:
Gdzie można kupić i ile kosztuje kłącze nerecznicy samczej?
Surowiec leczniczy można nabyć przede wszystkim w sklepach zielarskich i dzięki sprzedaży internetowej. Niekiedy znajduje się w ofercie wybranych aptek. Istnieje też możliwość samodzielnego opracowania go. Kłącza zbiera się wczesną wiosną lub jesienią. Po wykopaniu z ziemi czyści się i poddaje suszeniu w naturalnych warunkach (zacienionym i przewiewnym miejscu). Prawidłowo wysuszone kłącze po przełamaniu powinno mieć kolor jasnoseledynowy.
Czy nerecznica samcza jest trująca?
Nerecznica samcza to roślina wykazująca działanie trujące, które wynika z obecności pochodnych kwasu filiksowego. Największe stężenie trujących substancji znajduje się w kłączu. Należy przestrzegać zalecanych dawek, żeby nie doprowadzić do działań niepożądanych. Spożycie zbyt dużych ilości może spowodować podrażnienie układu trawienia, czemu towarzyszą silne skurcze i kolki. Dodatkowo dojść może do zaburzeń widzenia.
Nerecznica samcza jako roślina ozdobna
Nerecznica samcza to wieloletnia roślina ozdobna, która sadzona bywa na cmentarzach, w parkach i przydomowych ogrodach, gdzie doskonale nadaje się do obsadzania oczek wodnych. Często stosowana jest w ogrodach naturalistycznych. Za sadzonkę zapłaci się około 6 zł. Roślina preferuje gleby próchniczne, wilgotne, lekko przepuszczalne, o dużej zawartości torfu. Najlepiej rośnie na zacienionych stanowiskach. Wykazuje dużą wrażliwość na przesuszenie podłoża, w związku z czym wymaga systematycznego podlewania. Jest wysoce odporna na niskie temperatury. Nerecznica samcza dobrze komponuje się z innymi roślinami leśnego poszycia, w tym z konwaliami, dąbrówką, dzwonkami, barwinkiem.
Bibliografia:
1. Kohlmünzer S. Farmakognozja. Podręcznik dla studentów farmacji, wyd. 5, Warszawa 2013.