Nadczynność tarczycy u noworodków i niemowląt jest bardzo rzadką chorobą. Częstość jej występowania zwiększa się stopniowo z wiekiem, a w okresie pokwitania (dojrzewania płciowego) następuje dodatkowo kilkukrotny wzrost zachorowalności u dzieci płci żeńskiej.

Na czym polega nadczynność tarczycy u dzieci?

Nadczynność tarczycy u dzieci jest chorobą związaną z obecnością we krwi nadmiernej ilości wolnych hormonów wydzielanych przez ten narząd, czyli trójjodotyroniny (fT3) i tyroksyny (fT4). W efekcie dochodzi do przyspieszenia tempa przemian metabolicznych, co prowadzi do pojawienia się klinicznych objawów choroby.

Podstawowym powodem występowania nadczynności tarczycy u dzieci jest choroba Gravesa-Basedowa. Jest to schorzenie autoimmunologiczne, w przebiegu którego nieprawidłowe przeciwciała działają na receptory TSH – hormonu pobudzającego tarczycę. Jest to przyczyną zwiększenia jej aktywności i zaburzenia kontroli produkcji fT3 i fT4. Choroba powoduje ponad 60% zachorowań na nadczynność tarczycy u dzieci.

Jeśli w ciąży kobieta z chorobą tarczycy ma niewyrównaną nadczynność tego narządu, to u dziecka jeszcze w życiu płodowym mogą również pojawić się podobne objawy. Może to doprowadzić do serii poważnych zaburzeń rozwojowych.

Podstawowe objawy nadczynności tarczycy u dzieci

Podstawowe objawy nadczynności tarczycy u dzieci wiążą się z nadmiernym tempem przemiany materii. Prowadzi to do zbyt dużej stymulacji układu krążenia, co zwykle objawia się przyspieszonym w sposób trwały, nawet w spoczynku, tętnem oraz podwyższonym skurczowym ciśnieniem tętniczym krwi.

Charakterystycznym symptomem związanym z chorobami tarczycy u dzieci, w tym również jej nadczynności, jest wole (w łacińskiej nomenklaturze medycznej struma). To powiększenie tarczycy, które może mieć charakter jednolity lub guzkowy oraz, w zależności od typu schorzenia, obejmować jeden lub oba płaty oraz łączącą je cieśń. Zarys szyi jest często w sposób widoczny zniekształcony w dolnej części, poniżej chrząstki tarczowatej (czyli tzw. jabłka Adama). Jeśli dochodzi do zwiększenia objętości tarczycy, może to powodować dyskomfort, poczucie ucisku w obrębie przedniej części szyi, chrypkę lub problemy w przełykaniu.

Kolejnym objawem, który towarzyszy nadczynności tarczycy u dzieci, jest orbitopatia tarczycowa, zwana również wytrzeszczem złośliwym lub oftalmopatią tarczycową. Zmiany chorobowe są efektem reakcji autoimmunologicznych pojawiających się w przebiegu choroby Gravesa-Basedowa i dotyczą tkanek miękkich oczodołów. Skutkiem tego typu odczynów jest trwały, powiększający się wytrzeszcz gałek ocznych, który sprawia, że twarz dziecka przyjmuje charakterystyczny wyraz.

Takie powikłanie nadczynności tarczycy jest u dzieci obserwowane zdecydowanie częściej. Może mu towarzyszyć ból oraz ograniczenie ruchomości oczu, przekrwienie spojówek i dwojenie (podwójne widzenie). Wskutek nieprawidłowego ustawienia gałek w zaawansowanych stanach chorobowych może pojawić się niedomykalność powiek, a przy niewłaściwej pielęgnacji w takim przypadku – nawet owrzodzenie rogówki.

Inne objawy nadczynności tarczycy u dzieci

Do innych objawów nadczynności tarczycy u dzieci należą:

• zwiększona ruchliwość i pobudzenie motoryczne,
• problemy z koncentracją i snem,
• wypadanie włosów,
• zaczerwieniona, wilgotna skóra,
• przyspieszone procesy wzrostu i kostnienia,
• zaburzenia uwapnienia kości,
• przyspieszenie pracy jelit, z czym niekiedy wiążą się okresowe biegunki oraz zaburzenia wchłaniania,
• uszkodzenie wątroby i żółtaczka,
• u dziewczynek – opóźnienie dojrzewania płciowego i zaburzenia miesiączkowania.

Ze względu na wynikające z nadmiernego poziomu hormonów tarczycy przyspieszenie metabolizmu, często obserwowanym zjawiskiem jest trwałe podwyższenie temperatury ciała. Jednocześnie u dzieci stwierdza się obniżoną, względem średniej dla danej populacji i wieku, masę ciała. Dzieci z nadczynnością tarczycy często mają z tego powodu bardzo duży apetyt. W sytuacji, gdy brak innych charakterystycznych objawów choroby, wśród opiekunów może powstać fałszywe przekonanie, że dziecko jest zdrowe (ma taką dobrą przemianę materii, że może jeść ile chce i nie tyje).

Rozpoznawanie nadczynności tarczycy u dzieci

Podstawą w rozpoznawaniu nadczynności tarczycy u dzieci jest prawidłowe zebranie wywiadu lekarskiego oraz wykonanie standardowego badania, które niekiedy pozwala na wychwycenie charakterystycznych objawów. Szczegółowej oceny wielkości i struktury tarczycy dokonuje się w trakcie badania ultrasonograficznego. Badania laboratoryjne (głównie fT3 i fT4 oraz TSH – hormonu tyreotropowego) pozwalają na potwierdzenie rozpoznania.

Zobacz film: Jak działa tarczyca?

Bibliografia:

1. D. Shoback, D. Gardner, Endokrynologia ogólna i kliniczna Greenspana, red. A Lewiński, Lublin 2011.

2. A. Jankowski, Podstawy pediatrii, Wrocław 2013.