Ból to subiektywne wrażenie zmysłowe, które powstaje na skutek działania bodźców (mechanicznych, termicznych, elektrycznych lub chemicznych) powodujących uszkodzenie tkanki. Receptorami, które na nie reagują, są nocyceptory – wolne zakończenia nerwowe neuronów. Są zlokalizowane w skórze oraz narządach wewnętrznych. Ich podrażnienie skutkuje wysłaniem impulsów bólowych do mózgu. Neuroliza jest zabiegiem, który polega na trwałym zniszczeniu włókien nerwowych, co uniemożliwia przewodzenie wspomnianych impulsów.

Czym jest neuroliza?

Neuroliza jest jedną z metod wykorzystywanych do leczenia bólu, który nie reaguje na leczenie przy pomocy innych sposobów, m.in. farmakoterapii silnymi środkami przeciwbólowymi, fizykoterapii, blokady. Polega na trwałym zniszczeniu włókien nerwowych, co uniemożliwia przesyłanie impulsów bólowych. Neuroliza została podzielona ze względu na lokalizację dolegliwości. Jej rodzaje to:

• neuroliza splotu trzewnego – ból w nadbrzuszu,
• neuroliza górnego splotu podbrzusznego – ból w obrębie miednicy,
• neuroliza pnia współczulnego w odcinku piersiowym – ból w klatce piersiowej,
• neuroliza splotu ramiennego – ból kończyn górnych,
• neuroliza nerwów obwodowych (np. neuroliza nerwu kulszowego zaopatrującego kończynę dolną).

Neuroliza powoduje całkowite zniesienie bólu na okres kilku miesięcy. Natomiast znaczne zmniejszenie dolegliwości może utrzymać się jeszcze nawet przez kilkanaście miesięcy. Najczęściej wykonuje się ją u osób, które zmagają się z silnym i uciążliwym bólem w przebiegu chorób nowotworowych lub niedokrwienia kończyn.

Neurostymulator - nadzieja dla pacjentów z przewlekłym bólem:

Jakie schorzenia leczy neuroliza?

Neuroliza jest wykonywana najczęściej u osób, które są leczone paliatywnie z powodu nowotworu. Osoby chore bardzo często zmagają się z silnym, przewlekłym bólem, który nie reaguje na silne środki przeciwbólowe. Ponadto długotrwałe stosowanie leków jest przyczyną obciążenia organizmu (np. układu pokarmowego) i pojawienia się skutków ubocznych, co jest wskazaniem do przerwania farmakoterapii. Neuroliza powoduje trwałe zniszczenie włókien nerwowych, dlatego decyzję o przeprowadzeniu tego typu zabiegu podejmuje lekarz jedynie w uzasadnionych przypadkach.

Neuroliza splotu trzewnego jest z powodzeniem stosowana u osób z przewlekłym bólem trzewnym spowodowanym guzem trzustki lub zapaleniem trzustki. Równie często wykonuje się ją w przypadku raka żołądka i wątroby oraz guza Pancoasta – raka oskrzela, który jest zlokalizowany u szczytu płuca i nacieka na żebra, ścianę klatki piersiowej i kręgi oraz prowadzi do uszkodzenia splotu ramiennego. Dzięki temu pacjenci nawet przez kilka miesięcy nie odczuwają bólu, co znacząco wpływa na ich jakość życia. Neuroliza nerwu łokciowego i innych nerwów obwodowych jest wskazana w przypadku ich uszkodzeń, np. w wyniku długotrwałego ucisku. Tego rodzaju zabieg wykonuje się jednak rzadko. Udokumentowano przypadki, kiedy neuroliza przyczyniła się do zniesienia dolegliwości bólowych w przypadku niedokrwienia kończyn.

Na czym polega neuroliza?

Neuroliza polega na trwałym zniszczeniu włókien nerwowych neuronów przy pomocy substancji chemicznej. W tym celu najczęściej wykorzystuje się alkohol etylowy, glicerol lub fenol, który wstrzykuje się w okolicę wybranych nerwów, co nieodwracalnie uszkadza ich strukturę. W wyniku tego działania zostaje przerwana droga przewodzenia impulsów nerwowych z tkanki do mózgu. Zabieg przeprowadza się w warunkach szpitalnych na sali operacyjnej. Pacjent jest znieczulony miejscowo. Lekarz kontroluje miejsce podania środka za pomocą aparatu rentgenowskiego (RTG). Neuroliza trwa około 1,5 godziny. Pacjent wymaga pozostania pod kontrolą lekarską jeszcze przez około dobę.

Neurolizę porównuje się do blokady nerwowej, która polega na wstrzyknięciu środka znieczulającego w okolicę nerwu. Różnica między tymi dwoma zabiegami jest taka, że blokada nie powoduje trwałego uszkodzenia włókien nerwowych, a jedynie wyłączenie jego aktywności na określony czas. Często stosuje się ją w przypadku bólów kręgosłupa.

Powikłania neurolizy

Neuroliza powoduje nieodwracalne uszkodzenie włókien nerwowych nerwów obwodowych, czuciowych i zwojów autonomicznych. Całkowity efekt przeciwbólowy utrzymuje się przez kilka miesięcy, natomiast po jego ustąpieniu jeszcze przez kilkanaście miesięcy odczuwane dolegliwości są mniejsze niż przed zabiegiem. Powikłania po neurolizie zdarzają się rzadko. Do możliwych skutków ubocznych należy porażenie kończyny górnej (w przypadku neurolizy splotu ramiennego), parestezje, biegunki lub porażenie połowicze.

Bibliografia:

1. Cieniawa T., Skuteczność śródoperacyjnej neurodestrukcji splotu trzewnego z zastosowaniem neurolizy chemicznej u chorych z nowotworami zlokalizowanymi w nadbrzuszu, Polska Medycyna Paliatywna 2004, 3, 4, 343–352.

2. Dobrogowski J., Niefarmakologiczne metody leczenia bólu, Polski Przegląd Neurologiczny, 2007, tom 3, nr 4, 272–278.