Anhedonia to brak lub utrata zdolności odczuwania przyjemności i radości. Dolegliwość ta bywa elementem obrazu klinicznego zaburzeń neurologicznych i psychicznych. Najczęściej stwierdza się ją w przebiegu depresji. Leczeniem anhedonii powinien zająć się specjalista, ponieważ samodzielne próby poradzenia sobie z nią mogą okazać się bezskuteczne. Niekiedy skutkować mogą pogłębieniem anhedonii, co przyczynić się może do targnięcia się na własne życie.

Anhedonia – od czego rozpocząć leczenie?

Mianem anhedonii określa się niezdolność odczuwania przyjemności w reakcji na bodziec, który niegdyś postrzegany był jako przyjemny. Towarzyszy temu często brak motywacji i utrata zainteresowań. Termin ten wywodzi się z języka greckiego od słów an – „bez” i hedone – „przyjemność”. Wprowadzony został w 1896 roku przez francuskiego psychologa i filozofa Theodule-Armand Ribota. Leczenie anhedonii determinowane jest w dużym stopniu jej poziomem zaawansowania.

Jednym z najbardziej znanych narzędzi wykorzystywanych w ocenie anhedonii jest skala SHAPS (z ang. Snaith-Hamilton Pleasure Scale). Pozwala ona określić odczuwanie przyjemności w ostatnim czasie w zakresie następujących sytuacji:

• przebywania w gronie rodziny, znajomych, przyjaciół,
• uprawiania hobby,
• brania orzeźwiającego prysznica, relaksującej, gorącej kąpieli,
• poprawy wyglądu,
• jedzenia ulubionej potrawy,
• picia herbaty lub kawy,
• przyjemnych zapachów, np. jedzenia, lasu, kwiatów,
• słuchania ulubionej muzyki, oglądania ulubionego programu telewizyjnego,
• czytania ulubionej książki, gazety,
• oglądania pięknych widoków,
• widoku uśmiechających się ludzi,
• pomagania innym osobom,
• bycia pochwalonym,
• drobnych spraw, np. ładnej pogody.

Inne stosowane do oceny anhedonii narzędzia to: Chapman Physical Anhedonia Scale (PAS), Chapman Social Anhedonia Scale (SAS), Temporal Experience of Pleasure Scale (TEPS), Dimensional Anhedonia Rating Scale (DARS).

Na czym polega leczenie anhedonii?

Osoby zmagające się z anhedonią powinny poddać się psychoedukacji – uzyskać informacje o doświadczanym przez nie schorzeniu, a zwłaszcza mechanizmie jego powstania i sposobach walki. Ze względu na fakt, że w przebiegu choroby dochodzi do zaburzenia funkcji społecznych – wycofywania się z życia towarzyskiego, izolowania się, ograniczenia aktywności życiowej, nieumiejętnego nawiązywania nowych znajomości – wskazany jest udział w treningu umiejętności społecznych (TUS).

Bardzo ważne jest wsparcie, pomoc, zapewnianie atmosfery ciepła i zrozumienia ze strony bliskich chorego. Elementem leczenia anhedonii są techniki relaksacyjne. Poleca się medytację, jogę i naukę oddychania. Nierzadko stosowana jest farmakoterapia. Chorzy na anhedonię powinni z rozwagą zażywać leki będące inhibitorami wychwytu zwrotnego, noradrenaliny, serotoniny. Mimo że wpływają korzystnie na uwolnienie chorych od objawów lękowych i depresyjnych, ich działania niepożądane mogą przejawić się spadkiem intensywność życia emocjonalnego i interakcji społecznych, co bezpośrednio przyczynia się do anhedonii.

Pozytywne efekty przynosi zmiana stylu życia – prawidłowe odżywianie się, regenerujący zmęczenie sen, aktywność fizyczna. W leczeniu omawianego zaburzenia wykorzystywana bywa również przezczaszkowa stymulacja magnetyczna (z ang. transcranial magnetic stimulation, TMS), która opiera się na prawie indukcji elektromagnetycznej Faradaya. Jej celem jest wywołanie zmian w czynności mózgu. W ciężkich przypadkach stosowana bywa terapia elektrowstrząsami (z ang. electroconvulsive therapy, ECT).

Unikanie czynników ryzyka w leczeniu anhedonii

Do rozwoju anhedonii przyczynić się może wiele czynników, których ograniczenie wpłynie korzystnie na efektywność terapii. Wśród nich wymienia się m.in.: nadmierną eksploatację wewnętrznych zasobów emocjonalnych człowieka, długotrwale utrzymywaną wysoką aktywność, rozregulowanie zegara biologicznego, zaburzenie proporcji pracy i wypoczynku (spędzanie wielu godzin na aktywności zawodowej, a brak czasu na relaks i sen).

Z anhedonią zmagają się przeważnie ludzie zestresowani, przepracowani i przemęczeni. Stąd też warto podejmować konstruktywne sposoby walki ze stresem, dokonać pewnych przewartościowań – znaleźć czas na hobby, znajomości czy zwykłe codzienne przyjemności. Należy zredukować tempo życia i nie brać na barki zbyt wielu obowiązków. Nauczyć się tak zarządzać czasem, żeby przestać się spieszyć. W przypadku, gdy za anhedonię odpowiadają choroby somatyczne, podstawę terapii stanowi ich leczenie.

Konsekwencje niepodjęcia leczenia anhedonii

Niepodjęcie leczenia anhedonii wiąże się z groźnymi dla zdrowia, a nawet życia konsekwencjami. Na jej podłożu rozwinąć się może depresja. Anhedonia uważana jest za jeden z głównych czynników prognostycznych samobójstwa. Zrealizowane przez Narodowy Instytut Zdrowia badanie pt. Collaborative Program on the Psychobiology of Depression-Clinical Studies wskazuje, że anhedonia, obok lęku i stanów niepokoju, była najczęściej wymieniana jako przyczyna tzw. wczesnych samobójstw.

Zobacz film: Czym jest trening relaksacyjny

Bibliografia:

1. A. Bilikiewicz, S. Pużyńska, J. Rybakowski, J. Wciórek, Psychiatria, Urban & Partner, Wrocław 2002.

2. M. Siwek, Anhedonia w zaburzeniach depresyjnych, [w:] „Psychiatria i Psychologia Kliniczna”, 2017, 17(3), s. 216–224.

3. J. Szczypiński, M. Gola, Anhedonia. Co o niej wiemy i jak ją badać?, [w:] „Psychiatry”, 2017, 14(2), s. 65–74.