Martwica stawu kolanowego rozwija się zwykle u nastoletnich, aktywnych sportowo chłopców, uprawiających dyscypliny, w których dominują skoki, kopnięcia i bieganie. Choroba może występować jedno- lub dwustronnie i zwykle wymaga ograniczenia albo zaprzestania treningów fizycznych. Proces leczenia uzupełniany jest o fizjo- i farmakoterapię.
Co to jest martwica kolana?
Martwica kolana to choroba charakteryzująca się postępującym procesem nekrozy, czyli ciągiem zmian morfologicznych zachodzących po śmierci komórki, w okolicy guzowatości kości piszczelowej (miejsca współtworzącego staw kolanowy) na skutek wieloczynnikowej etiologii. Schorzenie rozwija się zwykle przed zakończeniem wzrostu kośćca u nastoletnich chłopców aktywnych sportowo, uprawiających dyscypliny, w których dominują skoki, bieganie i kopnięcia, m.in. football amerykański, piłka nożna, koszykówka czy łyżwiarstwo figurowe. Martwica w kolanie może występować jedno- lub obustronnie. Choroba stanowi źródło wielu dolegliwości bólowych i innych objawów somatycznych, utrudniających, a nawet uniemożliwiających, treningi sportowe. Przypadłość wymaga leczenia, choć zwykle w ciągu 12–24 miesięcy objawy ustępują samoistnie. W celu złagodzenia dolegliwości, skrócenia czasu leczenia i przyspieszenia powrotu do aktywności zaleca się rehabilitację zachowawczą, uwzględniającą wiele metod fizjoterapeutycznych, w tym fizyko- i kinezyterapię.
Jałowa martwica guzowatości kości piszczelowej kolana
Martwica kolana u dzieci ma podłoże mechaniczne, traumatyczne i aseptyczne. Za przyczynę schorzenia uznaje się zaburzenia w ukrwieniu jądra kostnienia kości, powstałe na skutek przewlekłych mikrourazów niedojrzałej chrząstki. Zjawisko, wywołane długotrwałymi napięciami przenoszonymi z mięśnia czworogłowego na więzadło rzepki i jego przyczep na guzowatości kości piszczelowej, prowadzi do awulsji, czyli oderwania fragmentu chrzęstno-kostnego z pierwotnego miejsca. Martwy, odseparowany odłamek może ulec resorpcji, a ubytek po nim zostaje odbudowany lub poddany zwyrodnieniu. Inną możliwością jest skostnienie. Wówczas martwy odłamek odpowiada za obecność nowego wolnego ciała w kolanie i stanowi znaczącą przeszkodę w funkcjonowaniu motorycznym pozostałych struktur stawu kolanowego. Martwica kości kolana klasyfikowana jest w trzech typach, w zależności od stopnia uszkodzenia jądra kostnienia i chrząstki oraz umiejscowienia w stosunku do więzadła rzepki.
Choroba może rozwinąć się również u osób starszych (powyżej 60. roku życia). Określana jest wówczas jako idiopatyczna. Na skutek postępujących zmian degeneracyjnych w kolanie dochodzi do pęknięć, złamań oraz zgnieceń górnej części kości piszczelowej, deformacji powierzchni stawowych oraz zwyrodnień kolana. Martwica chrzęstno-kostna kolana w tej grupie wiekowej manifestuje się zbliżonymi objawami do tych u młodzieży.
Martwica kolana – objawy
Jałowa martwica kolana w początkowym etapie manifestuje się poprzez obrzęk kaletki podrzepkowej, widoczny w dolnej części kolana (na przedniej powierzchni podudzia) i tkliwością palpacyjną guzowatości piszczeli. Ponadto pojawia się bolesny stan zapalny więzadła rzepki. Objawy martwicy kolana narastają stopniowo, w miarę postępu zniszczeń tkanki chrzęstno-kostnej. Ostry ból, który nasila się podczas wysiłku i ucisku, ustępuje w czasie wypoczynku, a później obciąża nieustannie, świadczy o zaawansowanych zmianach. Dodatkowo występuje uczucie pełności i ciężkości stawu. W późniejszym etapie choroby dochodzi do osłabienia siły mięśniowej kończyny dolnej. Nieleczona i postępująca martwica kolana grozi trwałą deformacją oraz zablokowaniem stawu przez wolny odłamek kostny, a także upośledzeniem chodzenia na skutek zaburzonej biomechaniki stawu kolanowego.
Martwica kolana – leczenie
Leczenie martwicy kolana bazuje głównie na rehabilitacji. Ostre stany bólowe mogą być łagodzone środkami przeciwbólowymi i przeciwzapalnymi. We wczesnej fazie choroby, czyli w okresie, kiedy nie doszło do skostnienia i absorpcji odłamu oraz deformacji guzowatości piszczeli, terapia polega na zminimalizowaniu aktywności sportowej. Ponadto usprawnianie kondycji stawu obejmuje:
- ortezy wspierające mechanikę kolana;
- kinesiotaping dystalnej części przyczepu więzadła rzepki, czyli dynamiczne oklejanie, usprawniające miejscowe krążenie krwi i limfy, zmniejszające obrzęki oraz uczucie dyskomfortu;
- schładzanie kolana w miejscu stanu zapalnego.
Po ustąpieniu zapalenia poleca się wprowadzić kinezyterapię, czyli leczenie ruchem. Przebieg martwicy kości kolana można złagodzić również poprzez masaż, ćwiczenia rozciągające i ekscentryczne oraz mobilizację rzepki. Trwałe skostnienia w obrębie stawu kolanowego wymagają operacyjnego usunięcia i blisko trzymiesięcznej rehabilitacji pooperacyjnej.
Zobacz film: Jak dbać o stawy?
Bibliografia:
1. Gaździk T., „Ortopedia i traumatologia” tom 1, PZWL, Warszawa 2009;
2. Wysokińska A., „Rehabilitacja po buroskopowym leczeniu choroby Osgood-Schlattera – doniesienie wstępne”, Ortopedia, Traumatologia, Rehabilitacja, Medsportpress, 2007; 4 (6); vol. 9.