Liszaj płaski, liszaj twardzinowy czy liszaj rumieniowaty to trzy różne jednostki chorobowe. Wszystkie dotyczą skóry, jednak ich etiologia, przebieg, charakter zmian i leczenie są różne. Najczęstszą zmianą jest liszaj płaski. Charakteryzuje się przede wszystkim typowymi zmianami grudkowymi z towarzyszącym świądem. Przyczyny powstawania liszaja płaskiego nie są znane, jednak prawdopodobny wydaje się związek z procesami autoimmunologicznymi, zjawiskiem GVHR (czyli reakcją typu przeszczep przeciwko gospodarzowi - graft versus host reaction), zakażeniami wirusem zapalenia wątroby, silnym stresem czy niektórymi lekami. Liszaj rumieniowaty nie tylko atakuje skórę, ale również ma tendencję do narządowego występowania. 

Choroba ma podłoże autoimmunologiczne, tzn. organizm chorego rozpoznaje tkankę łączną jako obcą i ją atakuje. Czynnikami indukującymi rozwój zmian mogą być również infekcje wirusowe lub stres. Odmiana skórna bardzo często ma łagodny przebieg, pociąga za sobą oczywiście defekty kosmetyczne. Odmiana narządowa zdecydowanie bardziej zagraża zdrowiu i życiu chorego, atakując praktycznie wszystkie narządy wewnętrzne - stawy, opłucną, nerki czy serce. Liszaj twardzinowy występuje najczęściej w starszym wieku i dotyczy głównie zmian skórnych. W etiologii podkreśla się wpływ niedoborów hormonalnych, infekcji i predyspozycji genetycznych.

Liszaj - objawy

Liszaj płaski jest zmianą skórną, wobec czego głównym objawem są charakterystyczne wykwity na skórze. Zmiany te przybierają formę grudek, są błyszczące, o różnych kształtach, najczęściej czerwone, z widoczną na powierzchni zmian siateczką Wickhama (czyli smugowatym zbieleniem na powierzchni zmiany). Średni czas utrzymywania się zmian to kilka miesięcy, a nawet rok. Kilkuletni przebieg dotyczy odmiany brodawkującej liszaja płaskiego. 

Typowym umiejscowieniem są nadgarstki, jednak liszaj może pojawić się wszędzie - na tułowiu, wzdłuż zgryzu zębów na błonach śluzowych czy w obrębie owłosionej skóry głowy. W około 50% umiejscawia się w jamie ustnej. Na błonach śluzowych zmiany mogą wyglądać trochę inaczej. Obserwuje się liniowo, drzewkowato lub obrączkowato rozsiane zbielenia nabłonka, obejmujące wewnętrzne powierzchnie policzków, język, czerwienie warg oraz okolice zgryzu zębów. Rzadko występują zmiany w obrębie narządów płciowych.

Zobacz także: Liszajec zakaźny u dzieci i dorosłych, leczenie, przyczyny i objawy

Liszaj rumieniowaty najczęściej pojawia się w okolicach głowy, szczególnie w obrębie owłosionej skóry głowy, a także na twarzy i dłoniach. Zmiany skórne przybierają formę blizn i wysypki, charakteryzujących się raczej okrągłym kształtem i brunatnym lub czerwonym odcieniem.

Liszaj twardzinowy z reguły obejmuje okolice intymne, skórę wokół odbytu i piersi. Na początku zmiany przyjmują postać małych, białych plamek o gładkiej, błyszczącej powierzchni. Plamki ulegają stopniowemu powiększaniu, skóra staje się delikatniejsza, o zwiększonej predyspozycji do urazów. Rzadko zmianom towarzyszy świąd.

Liszaj - cechy charakterystyczne, diagnostyka

Każdą odmianę liszaja można zdiagnozować na podstawie wywiadu i charakterystycznych zmian skórnych. Jednak, podobnie jak w przypadku każdej innej zmiany przewlekłej, lekarz ma możliwość wykonania biopsji i potwierdzenia wstępnego rozpoznania.

Cechy charakterystyczne każdej ze zmian są następujące:

Liszaj płaski:

• grudki,
  
• linijny lub obrączkowaty układ,
  
• typowa lokalizacja,
  
• zajęcie błon śluzowych,
  
• świąd.

Liszaj rumieniowaty:

• okrągłe blizny,
  
• brunatna lub czerwona wysypka.
  

Liszaj twardzinowy:

• małe, białe plamki o błyszczącej i gładkiej powierzchni,
  
• znaczne ścieńczenie skóry;
  
• predyspozycja do urazów, siniaków, uszkodzeń,
  
• świąd lub ból.
  

Liszaj - leczenie

Leczenie liszaja płaskiego nie obejmuje leczenia przyczynowego. Jednak ze względu na duży udział reakcji autoimmunologicznych w patomechanizmie tych chorób, duże znaczenie ma stosowanie leków tłumiących układ autoimmunologiczny organizmu. W leczeniu ogólnym można stosować kortykosteroidy przez kilka tygodni. Najczęściej stosowany jest prednizon (encorton). W ciężkich i opornych na leczenie przypadkach można wprowadzić do leczenia metotreksat lub cyklosporynę.

Ponadto można wprowadzić leczenie miejscowe. Obejmuje ono maści i kremy steroidowe.

Liszaj - czy można zapobiec rozwoju choroby?

W przypadku wszystkich trzech jednostek chorobowych nie poznano konkretnej przyczyny ich występowania, wobec tego ciężko wskazać działania prewencyjne. Ze względu na to, że dużą rolę w rozwoju chorób odgrywa układ autoimmunologiczny, główne zachowania prewencyjne obejmują zdrowy tryb życia, prawidłowe odżywianie, małe narażenie na stres. Należy unikać również czynników negatywnie wpływających na kondycję skóry, jak nadmierna ekspozycja na promieniowanie słoneczne.