Kobalt został odkryty przez George’a Brandta, żyjącego w latach 1694–1768 szwedzkiego chemika. Podobno nazwa pierwiastka pochodzi od kobolda, karzełka, duszka lub gnoma pilnującego podziemnych skarbów, który według wierzeń miał podrzucać rudy bezwartościowego w tamtych czasach kobaltu w miejsce wykradzionych kruszców żelaza.

Właściwości kobaltu

Kobalt ma liczbę atomową 27. Jest srebrzystym, lśniącym metalem wykazującym właściwości ferromagnetyczne – chodzi o zjawisko, w którym materia ma własne, spontaniczne namagnesowanie. Kobalt ma 26 izotopów, spośród których trwały jest tylko izotop 59 stanowiący 100% składu izotopowego naturalnego kobaltu. Występuje w skorupie ziemskiej (w postaci dwóch minerałów – smaltynu i kobaltynu). Najbogatsza w złoża kobaltu jest Afryka.

Kobalt – znaczenie dla organizmu

Kobalt jest obecny w centrach reaktywnych paru enzymów. Choć zapotrzebowanie na niego jest bardzo małe, to kobalt jest mikroelementem niezbędnym dla życia ludzi oraz zwierząt. Wpływa na ogólną regenerację organizmu. Uczestniczy w wytwarzaniu witaminy B12 (kobalaminy) – stanowi w niej atom centralny. Rola witaminy B12 jest nie do przecenienia; jej niedobór manifestuje się w postaci złożonego zespołu chorobowego i powoduje niedokrwistość, natomiast jeśli ten stan nie jest leczony, pojawia się zagrożenie życia.

Ze względu na ścisły związek z kobalaminą kobalt pełni rolę regulatora w produkcji erytrocytów (czerwonych krwinek). Uczestniczy ponadto w metabolizmie kwasów nukleinowych oraz białek, a także w produkcji kwasu foliowego (witaminy B9), bezcennego zwłaszcza dla kobiet w ciąży. Kobalt wpływa hamująco na rozwój nowotworów.

Kobalt jest konieczny w procesie tworzenia neuroprzekaźników. Właściwa podaż tego mikroelementu korzystnie oddziałuje na cały organizm oraz samopoczucie. Ułatwia koncentrację, usprawnia procesy myślowe, reguluje nastrój, przeciwdziała apatii i rozdrażnieniu. Zapewnia równowagę psychiczną. Kobalt reguluje ponadto apetyt, zwiększa odporność organizmu na choroby, zapewnia właściwą regenerację skóry po oparzeniach oraz urazach.

Kobalt razem z manganem znajdują zastosowanie w takich stanach, jak: zakłócenia krążenia krwi nóg, zastoje, żylaki, drgawki, obrzęki, wrzody, zapalenie żył, zapalenie stawów, zapalenie tętnic wieńcowych, zaniki pamięci, przekwitanie, bóle menstruacyjne.

Triplet kobalt – miedź – nikiel leczy zaburzoną pracę trzustki, jest też zalecany w przypadku braku równowagi wydzielania gruczołów dokrewnych.

Triplet kobalt – cynk – nikiel jest wskazany w stanach zakłóceń osi przysadkowo-trzustkowej (zwłaszcza u diabetyków).

Niedobór i nadmiar kobaltu

Niedobór kobaltu wiąże się ściśle z niedoborem witaminy B12, co manifestuje się jako zaburzenie procesu krzepnięcia krwi. Pojawiają się apatia, bladość skóry, ogólne osłabienie, spadek masy ciała, drażliwość, stany depresyjne, zaburzenia widzenia, problemy z utrzymaniem równowagi, dezorientacja, halucynacje. Na niedobory tego pierwiastka najbardziej narażone są osoby stosujące dietę roślinną – kobalamina nie występuje w produktach mięsnych i wegetarianie oraz weganie muszą dostarczać ją w postaci suplementu.

Z kolei nadmiar kobaltu w organizmie człowieka może wykazywać działanie toksyczne, jest to więc stan równie niebezpieczny co niedobór. Zbyt duża podaż kobaltu może zaburzać funkcjonowanie tarczycy i nasilać funkcjonowanie szpiku kostnego. Dochodzi do nadmiernej produkcji czerwonych krwinek. Mogą występować mdłości.

Źródła kobaltu

Kobalt znajduje się w mięsie (zwłaszcza wątrobie i nerkach), kukurydzy, mleku, szpinaku, sałacie, kapuście, ziarnach zbóż, zielonych warzywach. W przypadku stwierdzonego niedoboru można sięgnąć po tabletki zawierające kobalt. Uwaga! Ze względu na groźny nadmiar preparaty z kobaltem stosuje się z przepisu lekarza i pod jego nadzorem.

Kobalt – zastosowanie

Przed XIX stuleciem kobalt wykorzystywano jako barwnik. Współcześnie metaliczny kobalt znalazł zastosowanie jako składnik niektórych stopów o wysokich parametrach. Wykorzystuje się go jako składnik elektrod akumulatorów litowo-jonowych, niklowo- kadmowych oraz niklowo-metalowo-wodorkowych. Jego niesymetryczne sole stosowane są w elektronice. Medycyna wykorzystuje kobalt-60 w radioterapii (w tzw. bombie kobaltowej) oraz w celach sterylizacji sprzętu medycznego i odpadów medycznych. Kobalt-60 ma też zdolność utrwalania żywności, natomiast w przemyśle sprawdza się do prześwietlania połączeń spawanych oraz do kontroli poziomu napełnienia zbiorników.