Klasyfikacja TNM została po raz pierwszy użyta w połowie ubiegłego wieku. Początkowo opracowano ją dla raka sutka i krtani, a w ciągu kolejnych lat spisano standardy oceny innych nowotworów złośliwych. Obecnie klasyfikacja ta jest szeroko stosowana na całym świecie i służy do czytelnego i porównywalnego opisu zaawansowania choroby u pacjentów ze złośliwą zmianą rozrostową.

Klasyfikacja TNM – podstawy metody

Klasyfikacja TNM dla określonej choroby u danego pacjenta powstaje, gdy ocenione zostaną trzy podstawowe elementy:

• pierwotny guz nowotworowy (T – od angielskiego słowa Tumor),
  
• węzły chłonne (N – Node),
  
• przerzuty odległe (M – Metastasis).
  

Skrótowiec TNM oddaje więc zasadniczy element metodyki oceny stanu chorego.

Klasyfikacja TNM bazuje na określaniu stanu anatomicznego, czyli koncentruje się na obecności zmian widocznych makroskopowo i ocenianych w badaniu histopatologicznym. Generalnie nie uwzględnia powstających wskutek obecności nowotworu złośliwego zmian w funkcjonowaniu organizmu, takich jak choćby zaburzenia pasażu jelitowego (niedrożność), niewydolność oddechowa czy osteoporoza. Nie opisuje też stanu ogólnego chorego związanego z rozwojem guza, np. wtórnej niedokrwistości czy wyniszczenia.

Które nowotwory w Polsce można leczyć a pomocą immunoterapii? Zobaczcie na filmie:

Metodyka oceny w klasyfikacji TNM

Ocena parametrów TNM dla potrzeb klasyfikacji może być dokonana w różny sposób. Sposób potwierdzenia obecności i rozległości zmiany chorobowej jest zwykle określony w opisie danego przypadku literami „c” lub „p”. Oznaczają one, że rozpoznania guza dokonano:

• na podstawie badania klinicznego (oglądaniem, obmacywaniem) – litera „c” (ang. clinical),
  
• wskutek badania histopatologicznego wycinka pobranego ze zmiany chorobowej – litera „p” (ang. pathological).
  

Niektóre bardziej rozbudowane opisy wyróżniają osobne oznaczenia dla zmian potwierdzonych w badaniu obrazowym, śródoperacyjnie albo w badaniu sekcyjnym.

Zgodnie z przyjętą konwencją oznaczenie „x” oznacza, że zmiany nie udało się ocenić. Przykładowo: Mx informuje, że nie można w jednoznaczny sposób określić, czy istnieją przerzuty guza pierwotnego, czy nie.

Klasyfikacja T – guz pierwotny

Ocena guza pierwotnego (T) odbywa się na podstawie określenia, jaką ma on wielkość oraz czy i w jakim zakresie nacieka na sąsiadujące z nim tkanki. T0 oznacza na przykład, że nie potwierdzono istnienia guza (brak ewidentnych dowodów jego obecności). Tis to tzw. rak in situ – wczesna postać choroby. Nowotwór rozrasta się w miejscu, gdzie powinien znajdować się nabłonek, z którego się wywodzi. Przykładem jest np. guz szyjki macicy, w którym nabłonek początkowo rozrasta się miejscowo, nie naruszając błony podstawnej. Na takim etapie rozwoju nie ma jeszcze możliwości, by dał on przerzuty. Nowotwór w takiej fazie łatwo można wyleczyć, ponieważ wystarczy jego miejscowe, całkowite wycięcie w granicach tkanek zdrowych.

Oznaczenia od T1 do T4 charakteryzują poszczególne etapy wzrostu guza. Wartość przyznana w szacowaniu zależy od tego, jak duża jest zmiana oraz czy nacieka (po przejściu przez błonę podstawną) naczynia krwionośne albo sąsiadujące tkanki i narządy. Na takim etapie rozwoju choroby mogą już pojawiać się przerzuty, a rokowanie chorego pogarsza się.

Klasyfikacje N i M - jak wygląda zapis?

Klasyfikacje N i M opisują stopień rozsiewu procesu nowotworowego w organizmie. Zajęcie węzłów świadczy o tym, że komórki nowotworowe przedostawały się do nich drogami chłonnymi z okolic guza pierwotnego. W przypadku pojawienia się wtórnych zmian w odległych narządach najczęściej przyczyną jest naciekanie przez guz naczynia krwionośnego.

W praktyce zapis klasyfikacji TNM dla konkretnego chorego jest sumą powyżej opisanych oznaczeń. Na przykład informacja pT2 N0 M0 oznacza, że według przeprowadzonych badań stwierdza się guz miejscowy, którego złośliwość została potwierdzona w badaniach histologicznych, oraz że nie stwierdzono zajęcia węzłów chłonnych oraz przerzutów odległych.

Zróżnicowanie i zastosowanie klasyfikacji TNM

Zapis dla poszczególnych nowotworów może się różnić. Odmienna jest, na przykład, klasyfikacja TNM raka jelita grubego, sutka czy płuc. T2 może w jednym przypadku oznaczać guz o średnicy (czy maksymalnym wymiarze przy zmianach o nieregularnym kształcie) 2 cm, a w innym – np. 4 cm. Interpretując wynik oceny nie można więc korzystać z opisów klasyfikacji dla innego typu nowotworu.

Klasyfikacja TNM jest stosowana do badań statystycznych dotyczących skuteczności poszczególnych rodzajów leczenia, możliwości kwalifikowania do leczenia radykalnego lub paliatywnego (zapewniającego jedynie zwiększenie komfortu życia, leczącego niektóre skutki choroby oraz spowalniającego jej przebieg). Sporządzana na podstawie klasyfikacji TNM ocena zaawansowania choroby nowotworowej pozwala też oszacować (na podstawie dostępnych statystyk), jak szybko i agresywnie będzie rozwijać się schorzenie i ocenić szanse pacjenta na tzw. przeżycie pięcioletnie.