Kifoza kręgosłupa fizjologicznie występuje w odcinku piersiowym. Nadmierny kąt zgięcia albo pojawienie się takiego ustawienia w odcinku szyjnym lub lędźwiowym świadczy o patologii. Powiązana wada postawy jest zwykle przyczyną uciążliwych dolegliwości i wtórnych zmian w innych częściach kręgosłupa.
Budowa kręgosłupa i jego prawidłowy profil
Kręgosłup jest elementem, który decyduje o kształcie ciała człowieka i umożliwia zachowanie prawidłowej, wyprostowanej postawy. Składa się z kręgów tworzących kolumnę. Poszczególne trzony połączone są krążkami międzykręgowymi, które nie tylko stabilizują całość tej złożonej konstrukcji, ale zapewniają też amortyzację częstych, działających osiowo przeciążeń i urazów. Gdyby kręgosłup stanowił prostą linię, jakiekolwiek większe obciążenie działające wzdłuż jego długiej osi (od strony głowy lub miednicy) powodowałoby złamania kręgów. Dzięki wygięciu w płaszczyźnie przednio-tylnej kręgosłup ma profil przypominający literę S. Tak ukształtowana kolumna kostna może, uginając się jak sprężyna, pochłaniać energię wstrząsów i amortyzować, zabezpieczać przed wibracjami (związanymi np. z chodzeniem) głowę.
Wygięcia kręgosłupa w płaszczyźnie przednio-tylnej tworzą lordozę (gdy wypukłość kieruje się ku przodowi) lub kifozę (wypukłość skierowana ku tyłowi). Lordoza występuje fizjologicznie w części szyjnej oraz lędźwiowej kręgosłupa. Kifoza jest charakterystyczna dla części piersiowej. Kość krzyżowa (utworzona ze zrośniętych kręgów krzyżowych) również ma wygięcie typowe dla kifozy, ale nie ma to znaczenia klinicznego.
Kiedy kifoza jest nieprawidłowa?
Kifoza kręgosłupa jest zjawiskiem patologicznym wtedy, gdy:
- osiąga zbyt duży kąt wygięcia (tzw. kifoza pogłębiona),
- wynika z uszkodzenia lub nieprawidłowego kształtu kręgów,
- dochodzi do jej znacznego zniesienia (nadmiernego wyprostu) i powstania wady ustawienia głowy lub postawy,
- pojawia się w części lędźwiowej lub szyjnej kręgosłupa (czyli tam, gdzie w warunkach prawidłowych powinno się obserwować lordozę).
Kifoza pogłębiona (hiperkifoza)
Nadmierna kifoza piersiowa to zjawisko, które towarzyszy wielu chorobom, np. niektórym zmianom zwyrodnieniowym kręgosłupa, stanom pourazowym lub chorobie Scheuermanna (kifozie młodzieńczej). Może też stopniowo pojawiać się wskutek nawykowego lub wymuszonego przyjmowania nieprawidłowej pozycji podczas zajęć zawodowych, wypoczynku, snu czy aktywności fizycznej. Przyczyną może być np. ciągła praca przy nieprawidłowo ustawionym komputerze, garbienie się podczas pisania czy czytania z powodu wady wzroku itp.
Zmiany chorobowe prowadzące do tworzenia się nadmiernej kifozy piersiowej (a z czasem nawet do powstania garbu) mogą być związane z nieprawidłowym ukształtowaniem kośćca, wadami krążków międzykręgowych, przykurczami i nieprawidłowym rozwojem mięśni tworzących tzw. taśmy statodynamiczne, stabilizujące postawę ciała. Najczęstszym urazowym powodem nadmiernej kifozy (w tym również kifozy lędźwiowej) jest kompresyjne złamanie kręgów, do którego dochodzi:
- kiedy trzon kręgu zostaje zmiażdżony na skutek nagłego ucisku z góry i z dołu,
- na skutek odwapnienia kości (w przebiegu osteoporozy),
- w chorobie nowotworowej z przerzutami do kręgosłupa.
Kifoza szyjna
Kifoza szyjna to zaawansowana wada postawy ciała. Powstanie przeciwnej do fizjologicznej krzywizny kręgosłupa jest spowodowane przewlekłym utrwalaniem nieprawidłowej pozycji głowy. Może to wynikać z braku ergonomicznego środowiska pracy czy miejsca odpoczynku, z wtórnego kompensowania wadliwego ustawienia tułowia albo nawykowego wysuwania głowy ku przodowi.
Jak naprawić krzywy kręgosłup? Dowiesz się tego z filmu:
Objawy nadmiernej kifozy i towarzyszącej wady postawy
Najczęstsze objawy, które wiążą się z nieprawidłową kifozą i wtórną wadą postawy, to przede wszystkim:
- nerwobóle, rozchodzące się wzdłuż przebiegu nerwów rdzeniowych (np. międzyżebrowych),
- bóle mięśni, głowy,
- postępujące szybko zwyrodnienia stawów związane z ich przeciążeniem,
- wtórne zesztywnienie i ograniczenie ruchomości kręgosłupa.
Leczenie i rehabilitacja hiperkifozy
Podstawowym sposobem korygowania nieprawidłowego ustawienia kręgosłupa są ćwiczenia na kifozę. Obejmują one masaże i fizykoterapię, które usuwają nadmierne napięcie mięśni i przykurcze, oraz ćwiczenia bierno-czynne i czynne, które wzmacniają grupy mięśni odpowiedzialnych za prawidłową postawę. Prowadzi się tzw. gimnastykę posturalną, która ma odtworzyć u chorego prawidłowe nawyki związane z pracą w pozycji siedzącej czy wypoczynkiem. Jeśli nie jest to przeciwwskazane, zaleca się choremu częste spacery (w tym nordic walking), pływanie, regularną jazdę na rowerze.
Jeżeli zmiany chorobowe są utrwalone, powodują bardzo silne dolegliwości albo wynikają z uszkodzeń kręgosłupa, niezbędne może być leczenie operacyjne (w tym również wykonanie stabilizacji kręgosłupa przy pomocy prętów usztywniających kręgosłup w prawidłowej pozycji).
Bibliografia:
1. A. Bochenek, M. Reicher, Anatomia człowieka dla studentów medycyny i lekarzy, Warszawa 2010–2014.
2. J. Johnson, Korekcja postawy ciała. Wybrane techniki manualne, tł. M. Kokosz, Wrocław 2018.