Jeżówka purpurowa stanowi częsty składnik preparatów na wzmocnienie odporności. Dodatkowo jest powszechnie stosowana w łagodzeniu objawów przeziębienia i grypy. Niegdyś znana była jako środek na ukąszenia węży, wspomagający gojenie ran i oparzeń, a także łagodzący ból gardła. Jeżówka nie jest przeznaczona dla dzieci, kobiet w ciąży i karmiących oraz osób przyjmujących leki immunosupresyjne.
Czym jest jeżówka purpurowa?
Jeżówka purpurowa (z łac. Echinacea purpurea) to gatunek rośliny z rodziny astrowatych. Pochodzi z Ameryki Północnej, ale jest uprawiana też na terenie Europy i Azji. Można ją posadzić w przydomowym ogródku – w sklepach ogrodniczych dostępne są nasiona jeżówki. Surowcem leczniczym jest ziele jeżówki purpurowej (z łac. (Echinaceae purpureae herba) i korzeń jeżówki purpurowej (z łac. Echinaceae purpureae radix).
Ziele jeżówki zawiera składniki aktywne takie jak: kwas chlorogenowy i jego forma izomeryczna, flawonoidy, a zwłaszcza kwercetyna, apigenina, rutozyd, olejki eteryczne, alkaloidy pirolizydynowe i polisacharydy. Z kolei w korzeniu znajdują się m.in.: glikozyd fenolowy, glikoproteiny, kwas chlorogenowy, kwas izo-chlorogenowy, inulina, cynaryna, olejek eteryczny, seskwiterpeny, poliacetyleny, alkaloidy pirolizydynowe i związki aminowe.
Czy jeżówka purpurowa jest przeznaczona dla dzieci?
Jeżówka purpurowa nie jest przeznaczona dla dzieci w wieku poniżej 7 lat. Opinię na temat wykorzystywania echinacea purpurea w preparatach dla dzieci wydał funkcjonujący w Wielkiej Brytanii Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych i Wyrobów Medycznych (The Medicines and Healthcare products Regulatory Agency, MHRA). Ostrzega, że preparaty te mogą powodować u najmłodszych poważne reakcje alergiczne. Wśród najczęstszych objawów wymieniono wysypkę, trudności z oddychaniem, ucisk w klatce piersiowej, ból i zawroty głowy, a nawet wstrząs anafilaktyczny. Specjaliści z MHRA są zdania, że skutki niepożądane środków z jeżówką purpurową przeważają nad korzyściami z ich stosowania u dzieci. Informacje o jej szkodliwym działaniu na najmłodszych popularyzuje serwis naukowy BBC News.
Specjaliści podkreślają, że ze względu na brak wystarczających badań dotyczących bezpieczeństwa i skuteczności stosowania preparatów roślinnych sporządzonych z jeżówki purpurowej u dzieci poniżej 12 lat, nie należy stosować produktu w tej grupie wiekowej.
Jeżówka purpurowa – działanie i właściwości
Jeżówka purpurowa wykazuje wszechstronne prozdrowotne działanie na człowieka. Zalecana jest zwłaszcza w stanach osłabienia odporności organizmu występujących w okresie wzmożonych zachorowań na przeziębienia i grypę. Uznawana jest za immunostymulator. Powoduje rozluźnienie zalegającej w drogach oddechowych gęstej wydzieliny. Ułatwia jej odkrztuszanie przez aktywizację odruchu wykrztuśnego i pobudzenie transportu śluzowo-rzęskowego. Łagodzi także męczący suchy kaszel. Stosowana jest podczas długotrwałej antybiotykoterapii, w stanach wyczerpania i osłabienia organizmu. Zalecana jest w przypadku nawracających zakażeń dróg moczowych i górnych dróg oddechowych. Stanowi składnik preparatów dermatologicznych, bo zwiększa zdolność skóry do regeneracji i podnosi jej odporność na czynniki zewnętrzne. Jeżówka purpurowa posiada zastosowanie w leczeniu stanów zapalnych skóry, egzemy, oparzeń, ran, opryszczki i owrzodzeń. Pobudza czynności keratynocytów i komórek Langerhansa tkanki nabłonkowej. Dodatkowo stymuluje przemianę materii i pobudza wydzielania soku żołądkowego.
Wykazuje właściwości przeciwzapalne (alkoholowe wyciągi z Echinacea hamują produkcję mediatorów TNF-alfa i NO, które indukują dalszą reakcję prozapalną), przeciwbakteryjne (szczególnie wrażliwe są gronkowce i paciorkowce), przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze, antyalergiczne, przeciwbólowe, przeciwgorączkowe, przeciwwysiękowe i przeciwutleniające. Ma działanie rozkurczowe i napotne.
Preparaty z jeżówki purpurowej
Najłatwiej kupić suszone ziele jeżówki. Cena za opakowanie 250 g wynosi około 11 zł. Przyrządza się z niego herbatę. W tym celu należy 1 łyżeczkę suszu zalać 1 szklanką wrzątku, a następnie odstawić na 10 minut pod przykryciem do zaparzenia. Po tym czasie napar odcedza się i pije raz dziennie. W sprzedaży dostępny jest także korzeń jeżówki – opakowanie 50 g kosztuje około 5 zł. Łyżeczkę suszonego korzenia zalewa się szklanką wody i podgrzewa na małym ogniu aż do wrzenia, po czym gotuje jeszcze przez 3–5 minut. Następnie napar odstawia się na około 10 minut, przecedza i spożywa raz dziennie.
Dość często spotykany jest syrop z jeżówki zawierający także m.in. babkę lancetowatą, dziką różę czy tymianek. Dorośli powinni go zażywać 3–4 razy dziennie po 1 łyżce stołowej, a dzieci 3–4 razy dziennie po 1 łyżeczce do herbaty. Inną formą jest sok z jeżówki – czysty i naturalnie wyciśnięty ze świeżo zebranych ziół. Cena za buteleczkę 200 ml wynosi około 40 zł. Osoby powyżej 16 lat powinny przyjmować po 5 ml soku 2 razy dziennie przed posiłkiem. Dzieci i młodzież od 10 do 16 lat mogą spożywać sok do 2 razy dziennie po 4 ml. Młodszym podaje się go 2–3 razy dziennie po 2 ml, ale rozcieńcza się go z wodą. Popularnym na rynku preparatem z jeżówki purpurowej dla dzieci są tabletki, które zawierają dodatkowo witaminę C. Opakowanie 80 tabletek to koszt rzędu 30 zł. Z jeżówki przygotowuje się także nalewki, maceraty, maści, kapsułki, tabletki do ssania oraz żele na skórę i błony śluzowe.
Bibliografia:
1. Rutkowski L., Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, Warszawa, PWN, 2006.
2. Baraniak J., Kania M., Surowce roślinne i inne wybrane składniki preparatów prozdrowotnych, przeznaczone do stosowania u dzieci, „Postępy Fitoterapii”, 2014, 1, s.48-53 Kumar K.M., Ramaiah S., Pharmacological importance of Echinacea purpurea, „International Journal of Pharma and Bio Sciences”, 2011, 2(4), s. 304-311.