Grypa (z łac. influenza) to ostra choroba zakaźna układu oddechowego, za której powstanie odpowiada wirus grypy (z łac. Influenzavirus). Stanem niemającym z nią nic wspólnego oprócz nazwy jest grypa żołądkowa, czyli nieżyt żołądkowo - jelitowy. To zakażenie przewodu pokarmowego obejmujące żołądek i jelito cienkie, które wywołują przeważnie rotawirusy, norowirusy czy bakterie z rodzaju Campylobacter. Przyczyny grypy są zatem różne w zależności od charakteru choroby.
Grypa – przyczyny powstania
Przyczyną powstania grypy są wirusy należące do rodziny Orthomyxoviridae, wśród których wyróżnia się następujące rodzaje:
- Influenzavirus A (FLUAV), tzw. wirus grypy typu A,
- Influenzavirus B (FLUBV), tzw. wirus grypy typu B,
- Influenzavirus C (FLUCV), tzw. wirus grypy typu C.
Wirus grypy charakteryzuje się dużą zmiennością. Największą częstość mutacji zauważa się ze strony typu A. Typ B w porównaniu do niego mutuje z mniejszą częstotliwością, a C uznaje się za najbardziej stabilny. Tabela przedstawia różnice między wirusami grypy wywołującymi zakażenia u ludzi:
| Typ wirusa | A | B | C |
|---|---|---|---|
| Ciężkość przebiegu klinicznego | +++ |
++ | + |
| Rezerwuar zwierzęcy | Tak | Nie | Nie |
| Rozprzestrzenianie w populacji | Pandemiczne, epidemiczne | Epidemiczne | Sporadyczne |
Przyczyny świńskiej grypy
Świńska grypa to zakaźna choroba układu oddechowego świń wywołana głównie przez typ A. Niestety istnieje ryzyko jej wystąpienia u ludzi. Za najczęstszą przyczynę świńskiej grypy uważa się szczep H1N1, który wyizolowany został po raz pierwszy w 1930 roku. Choroba zwyczajowo określana bywa grypą meksykańską, co jest wynikiem dużej liczby zachorowań w Meksyku. Do zakażenia u ludzi dochodzi poprzez kontakt z chorą trzodą chlewną lub zainfekowanym człowiekiem. Możliwe jest także szerzenie się choroby drogą kropelkową. Świńska grypa powoduje: gorączkę, dreszcze, brak apetytu, duszność, bóle mięśniowe, kostno-stawowe, głowy, w okolicy ucha, gardła, kaszel, uczucie ogólnego rozbicia, nieżyt nosa. Dodatkowo niekiedy biegunkę, wymioty, nudności, sztywność, dezorientację.
Grypa hiszpanka i jej przyczyny
Jedną z największych pandemii grypy w historii ludzkości była tzw. hiszpanka, trwająca w latach 1918–1919. Choroba szerzyła się w dużej mierze na skutek przemieszczających się licznych grup niedożywionych, osłabionych ludzi. Przyczyną grypy hiszpanki był typ A wirusa grypy, a dokładnie odmiana podtypu H1N1. Szacuje się, że doszło do około 500 mln zachorowań, z czego 50–100 mln ludzi zmarło. Choroba szerzyła się niemal na całym świecie.
Ptasia grypa – przyczyny
Ptasia grypa to ostra choroba zakaźna wywołana przez typ A wirusa grypy, występująca powszechnie u ptaków. Zdarzają się także jej przypadki wśród innych zwierząt, a nawet ludzi. Za najgroźniejszą przyczynę ptasiej grypy uważa się szczep H5N1. Do zarażenia ludzi dochodzi na skutek kontaktu z chorym zwierzęciem, choć badacze wskazują, że wysoce prawdopodobne jest pojawienie się zmiany w strukturze genetycznej wirusa, przez którą będzie mógł przenosić się między ludźmi. Ptasia grypa objawia się u ludzi w podobny sposób jak zwykła grypa. Powoduje gorączkę, ból mięśni i stawów, kaszel, ból gardła. Dodatkowo wywołuje zapalenie spojówek, ataksję, problemy z oddychaniem, a nawet prowadzi do zapalenia płuc.
Jak skutecznie walczyć z grypą? Dowiesz się tego z filmu:
Przyczyny grypy jelitowej
Grypa jelitowa znana jest też jako jelitówka lub grypa żołądkowa. Definiuje się ją jako zakażenie przewodu pokarmowego obejmujące jelito cienkie i żołądek. Stan ten objawia się: nudnościami, biegunką, bólem brzucha, brakiem apetytu, wymiotami, bólem mięśni, ogólnym osłabieniem, podwyższoną temperaturą ciała. Ze względu na to, że szczyt zachorowań przypada na okres zimowy, grypa żołądkowa nazywana bywa zwyczajowo zimową chorobą żołądka.
Przyczyny grypy żołądkowej w populacji dorosłych to przeważnie norowirusy (NoV). To grupa wirusów ssRNA należąca do rodziny kaliciwirusów. Wśród dzieci najczęstszą przyczyną grypy żołądkowej są rotawirusy zaliczane do rodziny reowirusów. Wyróżnia się kilka ich gatunków, spośród których najbardziej powszechny jest wirus A odpowiadający za 70–90% infekcji rotawirusowych. Norowirusy w około 10% przyczyniają się do zachorowań u dzieci. Grypa jelitowa rozwija się przeważnie w ciągu 1–2 dni od zakażenia. Znacznie rzadziej choroba ma podłoże bakteryjne, a wśród tych patogenów najczęściej stwierdza się bakterie z rodzaju Campylobacter, Escherichia coli, Salmonella, Shigella. Sporadycznie jelitówka wywoływana jest przez pasożyty.
Grypa żołądkowa przenosi się drogą pokarmową za pośrednictwem zakażonej wody lub pokarmu, w tym zwłaszcza niewymagającego obróbki cieplnej, jak owoce, warzywa czy sporządzone z nich sałatki. Dużą rolę w jej szerzeniu się ma niedostateczna higiena osobista, a zwłaszcza brudne ręce. Ryzyko zakażenia rośnie także w miejscach o dużym nagromadzeniu ludzi. Specjaliści zalecają korzystanie ze szczepień ochronnych przeciwko rotawirusom, które znacznie ograniczają powstawanie choroby u dzieci.
Bibliografia:
1. Dennehy P.H., Viral gastroenteritis in children, „The Pediatric Infectious Disease Journal” 2011, 30(1), s. 63–64.
2. Jiang V., Jiang B., Tate J. i wsp., Performance of rotavirus vaccines in developed and developing countries, „Human Vaccines” 2010, 6(7), s. 532–42.
3. Pakulska M., Jackowska-Tracz A., Tracz M., Norowirusy w żywności – najczęstszy niebakteryjny czynnik zakażeń pokarmowych u ludzi, „Życie Weterynaryjne” 2014, 89(8), s. 694–695.
4. Brydak L.B., Grypa i jej profilaktyka, Poznań, Termedia, 2004.
5. Brydak L.B., Grypa znana od stuleci – nadal groźna, „Family Medicine & Primary Care Review” 2014, 16(2), s. 181–184.