Alkoholizm to pułapka i jedna z poważniejszych chorób cywilizacyjnych. Może pojawić się na każdym etapie życia, niezależnie od wieku i płci. Mitem jest to, że chorują na niego jedynie ludzie z uboższych grup społecznych. W równym stopniu w uzależnienie popadają osoby zamożne. Przyczyny alkoholizmu w Polsce, tak jak i na całym świecie, upatrywane są w wielu czynnikach – biologicznych, genetycznych oraz środowiskowych, w tym społecznych.

Biologiczne i genetyczne przyczyny alkoholizmu

Jedna z możliwych przyczyn alkoholizmu może dotyczyć uwarunkowań genetycznych i biologicznych. Niektórzy ludzie są bardziej podatni na rozwój różnego rodzaju uzależnień (od papierosów, narkotyków, alkoholu czy hazardu). W latach 40. ubiegłego wieku po raz pierwszy opisano alkoholizm rodzinny. Nadal jednak naukowcy nie są do końca przekonani, czy uzależnienie od alkoholu w obrębie jednej rodziny ma podłoże biologiczne, czy wynika po prostu z życia w określonych schematach i tradycjach.

U przedstawicieli niektórych ras (głównie azjatyckiej) obserwuje się niemożność rozkładania alkoholu w organizmie z powodu braku konkretnego enzymu. W tych krajach panuje zatem niższy odsetek osób uzależnionych. Należy jednak pamiętać o tym, że posiadanie w bliskiej rodzinie osoby uzależnionej nie jest wyrokiem. Wszystko zależy od szeregu innych bodźców, w tym wychowania, wrażliwości i podatności na uzależnienia.

Istnieje ogólne i błędne przekonanie, że alkoholizm dotyczy wyłącznie osób żyjących w ubóstwie, mających duże problemy ekonomiczne, prowadzących niehigieniczny tryb życia, a także bezdomnych. Coraz więcej osób, które nie radzą sobie z piciem alkoholu, należy do klasy średniej i wyższej, a uzależnienie bywa remedium na walkę ze stresem, wymaganiami społecznymi, rosnącymi wydatkami lub brakiem własnej akceptacji.

Społeczne i psychiczne przyczyny alkoholizmu

Psychologowie są zgodni, że najczęstszą przyczyną rozwoju alkoholizmu są czynniki psychologiczne. Jego bodźcem może być wiele rzeczy, w tym m.in. utrata bliskiej osoby, majątku, zatrudnienia, niski status społeczny, stres w pracy lub niskie poczucie własnej wartości. Sięgnięcie po kieliszek bywa często próbą rozwiązania konfliktu wewnętrznego i odcięcia się od rzeczywistości. Dojrzałość emocjonalna kształtuje się na etapie dorastania, ponieważ to w tym okresie człowiek uczy się interakcji z innymi ludźmi, uodparnia się na stres oraz wyrabia w sobie pewne nawyki. Ci, którzy z różnych przyczyn nie osiągnęli pełnej dojrzałości emocjonalnej, mają tendencję do rozwiązywania dylematów podczas picia alkoholu. Jest to dla nich łatwiejsze niż stawienie czoła odpowiedzialności.

Nie mniejszy wpływ wywiera na człowieka otoczenie. Dużej asertywności wymaga odmówienie picia osobom, które stanowią autorytet. Nie bez znaczenia pozostaje tu też psychologia tłumu – twierdzenia typu: „wszyscy normalni ludzie piją alkohol”. Tym bardziej że w polskim społeczeństwie okazji do napicia się jest wiele – urodziny, imieniny, rocznice, awanse, a nawet zwykłe spotkania rodzinne. Przebywanie w „rozrywkowym” towarzystwie jest wymówką do częstego picia, a co więcej, stwarza okazję do kolejnych spotkań.

Inną kwestią są przyzwyczajenia rodzinne. Dziecko dorastające w rodzinie dysfunkcyjnej, w której alkohol stanowi codzienność, wykształca w sobie błędny obraz dorosłego życia. Dlatego też, gdy samo wkroczy w wiek dojrzały, zaczyna traktować picie jak rutynę. Tym bardziej że dzieciństwo, w którym napoje alkoholowe spożywane były każdego dnia, nierzadko obarczone jest traumą – wspomnieniami przemocy fizycznej i psychicznej.

Rozpoznanie alkoholizmu

Diagnozę uzależnienia alkoholowego ustala specjalista, bazując na kryteriach Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-10). Rozpoznaje go wówczas, gdy u osoby podejrzanej o alkoholizm występują minimum 3 z poniższych objawów:

• trudności w kontrolowaniu pragnienia napicia się,
• przymus lub silne pragnienie odurzania się,
• pojawienie się fizjologicznych objawów po odstawieniu substancji wywołującej uzależnienie, tzw. zespołu abstynencyjnego,
• przyjmowanie innej substancji o potencjale uzależniającym w celu uniknięcia objawów abstynencji,
• wykształcenie się objawów tolerancji – osoba uzależniona potrzebuje coraz większej ilości alkoholu, aby osiągnąć stan upojenia,
• zaniedbywanie relacji międzyludzkich, dotychczasowych hobby i zainteresowań, opuszczanie dni w pracy,
• zwiększenie czasu spędzonego na piciu lub próbach zdobycia alkoholu (funduszy na niego),
• przyjmowanie dużej ilości alkoholu mimo wyraźnych zdrowotnych przeciwwskazań lekarskich.

Zobacz film: Jak rozpoznać uzależnienie od alkoholu?

Bibliografia:

1. Frąckowiak M., Motyka M. 2015. Zespół zależności alkoholowej: charakterystyka, fazy rozwoju, metody diagnozowania. Prob. Hig. Epidemiol. 96(2):315–320.

2. Brudek P. 2010. Choroba alkoholowa jako czynnik dysfunkcjonalności rodziny. W: D. Krok, P. Landwójtowicz (red.). Rodzina w nurcie współczesnych przemian. Opole. Wydawnictwo WTUO, s. 309–325.