Przyczyną powstania uchyłków jelita jest prowadzący do zaparć niewłaściwy sposób odżywiania oraz słabość, utrata elastyczności, wiotczenie warstwy mięśniowej ścian przewodu pokarmowego. Uchyłki powstają na skutek zagłębienia błony śluzowej jelita w warstwę mięśniową, a następnie jej uwypuklenia na zewnątrz jelita. Dieta na uchyłki jelita grubego uważana jest za istotny element terapii.
Od czego zależy dieta na uchyłki jelita grubego?
Dieta na uchyłki jelita grubego determinowana jest towarzyszącymi schorzeniu dolegliwościami. W sytuacji niewystępowania żadnych przykrych objawów zaleca się stosowanie diety bogatoresztkowej, o dużej ilości błonnika pokarmowego. Jej realizacja prowadzi do zwiększenia ilości i zmiękczenia stolca, ułatwia opróżnianie, skraca czas pasażu jelitowego, zmniejsza napięcie ściany jelita. Z kolei w przypadku rozwinięcia się stanu zapalnego, któremu towarzyszą m.in.: ból brzucha, zaparcia, podwyższona temperatura ciała, krew w stolcu, zalecane jest stosowanie łatwostrawnej diety przy ograniczonej ilości błonnika w surowej postaci. Szacuje się, że zapalenie uchyłków rozwija się u około 10–25% osób. W cięższych postaciach choroby zalecane jest wprowadzenie diety półpłynnej lub płynnej. Niekiedy konieczna okazać się może głodówka, z dożylnym podawaniem środków żywnościowych i płynów. Po ustąpieniu ostrej fazy chory powoli wraca do wcześniejszego sposobu odżywiania. Na wysokoresztkową dietę w uchyłkach jelita powinno się wchodzić stopniowo, co pozwala organizmowi wytworzyć odpowiednią florę bakteryjną, zregenerować się, zredukować zaburzenia.
| Postać choroby | Bezobjawowa uchyłkowatość | Objawowa niepowikłana choroba uchyłkowa | Niepowikłane zapalenie uchyłków łagodne i umiarkowane | Niepowikłane zapalenie uchyłków ciężkie, nieleczące się, szczególne grupy chorych |
|---|---|---|---|---|
| Dieta | Bogata w błonnik rozpuszczalny | Bogatobłonnikowa, ograniczenie czerwonego mięsa i alkoholu | Łatwostrawna,bezresztkowa, półpłynna i płynna | Ścisła, w lżejszych przypadkach – płynna |
Zalecenia dietetyczne przy bezobjawowych uchyłkach jelita grubego
W zaleceniach dietetycznych przy uchyłkach jelita grubego bardzo ważne miejsce zajmuje odpowiedni poziom nawodnienia. Należy pić co najmniej 2 l płynów dziennie. Mogą to być: wody mineralne (najlepiej o dużej zawartości magnezu), przegotowana woda z miodem, herbaty owocowe, napary ziołowe, soki owocowe. W przypadku niedostatecznej ilości przyjętych płynów i zwiększonej podaży błonnika może dojść do zaparć. Dieta w bezobjawowych uchyłkach jelita powinna dostarczać odpowiednią porcję błonnika – około 30 g. Posiłki należy spożywać regularnie, bez pośpiechu. Zaleca się gotowanie na parze i w wodzie, duszenie, pieczenie w folii lub pergaminie.
Co jeść przy bezobjawowych uchyłkach jelita grubego?
Tabela przedstawia produkty zalecane i przeciwwskazane w diecie przy bezobjawowych uchyłkach w jelitach.
| Grupa produktów | Produkty wskazane | Produkty przeciwwskazane |
|---|---|---|
| Przyprawy | Koperek, natka pietruszki, kminek, majeranek, gałka muszkatołowa, liść laurowy, ziele angielskie, papryka słodka, pieprz ziołowy, curry | Ocet, musztarda, ostra papryka |
| Desery | Galaretki, kompoty, musy, sałatki, przeciery owocowe, suflety, ciasta i ciasteczka biszkoptowe | Ciasta z dużą ilością żółtek, masami, kakao |
| Owoce | Niemal wszystkie w różnej postaci | Czereśnie, gruszki |
| Ziemniaki | Gotowane, pieczone | Frytki, krążki, placki |
| Warzywa | Świeże, mrożone, gotowane, w postaci soków i surówek, zwłaszcza: buraki, papryka, dynia, szpinak, pomidory, marchew, pietruszka, seler, rabarbar | Strączkowe, kapustne, cebulowe, świeże ogórki |
| Tłuszcze | Roślinne, jak oliwa z oliwek, olej słonecznikowy, kukurydziany, sojowy, krokoszowy, rzepakowy | Łój, smalec, słonina, margaryny twarde |
| Mięso, podroby, drób, ryby | Chude gatunki: cielęcina, królik, indyk, konina, kurczak, gołąb, perliczka, flądra, dorsz, pstrąg, sandacz, szczupak, karp, lin, morszczuk, mintaj, makrela, sardynka, sola, karmazyn, tuńczyk | Tłuste gatunki mięs: wieprzowina, baranina, dziczyzna, podroby |
| Pieczywo | Z pełnego ziarna, chrupkie, pumpernikiel, bułki grahamki | Świeże, pszenne – jasne, półcukiernicze |
| Nabiał | Niskotłuszczowe produkty mleczne | Tłuste sery, śmietany, mleko |
Co jeść przy zapaleniu uchyłków jelita grubego?
W zapaleniu uchyłków potrawy powinno się przyrządzać metodą gotowania w wodzie lub na parze. Z jadłospisu wyłączyć trzeba pokarmy:
- powodujące wzdęcia, np. rośliny strączkowe, kalafiory, pory, gruszki, śliwki,
- o działaniu zapierającym, np. potrawy z mąki ziemniaczanej i ryżu, jak kisiele, kluski, risotto,
- o dużej ilości surowego błonnika, np. warzywa i owoce ze skórką, zawierające dużą ilość drobnych pestek,
- o działaniu ściągającym, np. banany, borówki, gorzka czekolada, gorzka herbata.
Korzystne działanie na błonę śluzową jelit mają napar z rumianku czy odwar z siemienia lnianego. Zaleca się spożywanie fermentowanych przetworów mlecznych, bogatych w żywe kultury bakterii probiotycznych, esencjonalnych bulionów, rosołów, sucharków, chudego mięsa, wędlin, nabiału, ryb.
Jak dbać o jelita? Dowiesz się tego z filmu:
Bibliografia:
1. A. Dąbrowski, Gastroenterologia. Część 2, Medical Tribune Polska, Warszawa 2011.
2. G. B. Porro, Gastroenterologia i hepatologia, Czelej, Lublin 2003.
3. E. Tylec-Osóbka, S. Wojtuń, J. Gil, P. Dyrla, Postępowanie z pacjentem z uchyłkami jelita grubego w zależności od postaci klinicznej choroby, [w:] „Pediatria i Medycyna Rodzinna”, 2013, 9(3), s. 256–262.
4. A. Pietrzak, W. Bartnik, M. Szczepkowski i wsp., Polski konsensus interdyscyplinarny dotyczący diagnostyki i leczenia choroby uchyłkowej okrężnicy (2015), [w:] „Gastroenterologia Kliniczna”, 2015, 7(1), s. 1–19.