C: Insulina jest hormonem fizjologicznie produkowanym przez komórki beta trzustki. Najbardziej znanym zaburzeniem jej wydzielania jest cukrzyca, kiedy to dochodzi do jej niedoboru lub obwodowej oporności tkanek na jej działanie.

Czym jest insulinoma i jakie daje objawy?

Zdarza się jednak, że do lekarza trafia pacjent z nawracającą hipoglikemią, czyli niedoborem glukozy. Jest to przede wszystkim efekt nieprawidłowego leczenia cukrzycy. Niekiedy chory nieprzyjmujący żadnych leków na obniżenie poziomu cukru wraca z uciążliwymi hipoglikemiami. Istnieje u niego ryzyko rozpoznania insulinoma. Jest to nowotwór neuroendokrynny, określany jako wyspiak trzustki. Brzmi niewinnie, jednak ma charakter złośliwy i może dawać przerzuty. Czas, jak w przypadku innych nowotworów, odgrywa istotną rolę w rokowaniu chorego.

Insulinoma to inaczej wyspiak trzustki. Nazwa wynika z tego, że jest to guz neuroendokrynny, zlokalizowany w trzustce. Tworzą go komórki beta wysp trzustkowych. Jest to guz czynny hormonalnie, wobec czego wydziela hormon – insulinę, która obniża poziom glukozy we krwi. Insulinoma jest najczęściej strukturą pojedynczą, dobrze odgraniczoną, otorbioną. W części przypadków ma złośliwy charakter i daje przerzuty do innych narządów. Czasami wchodzi w zakres zespołów mnogiej gruczolakowatości wewnątrzwydzielniczej.

Głównym objawem insulinoma są nadmierne, niebezpieczne spadki poziomu glukozy we krwi, które zazwyczaj pojawiają się po wzmożonej aktywności fizycznej. Poza tym insulinoma może powodować wyrzut insuliny zupełnie niezależnie od posiłku. Chorzy są ciągle głodni, a objawy neurologiczne nasilają się w czasie głodzenia. Hipoglikemia jest bardzo niebezpieczna dla ośrodkowego układu nerwowego, stąd w przypadku niedocukrzenia dochodzi do różnego stopnia zaburzeń neurologicznych. Chory może mieć rozmaite zaburzenia świadomości, a w przypadku słabszych objawów neurologicznych po prostu odczuwa spadki poziomu glukozy we krwi.

Zobacz film i dowiedz się dlaczego trzustka potrzebuje insuliny:

Jak rozpoznać insulinoma?

Aby rozpoznać insulinoma, nie wystarczą objawy kliniczne, choć oczywiście dają one podstawę do poszerzenia diagnostyki. Wyspiak trzustki przede wszystkim powinien być wykryty poprzez badania laboratoryjne i obrazowe. W analizach laboratoryjnych można stwierdzić wzrost stężenia insuliny w surowicy krwi, chromograniny B, proinsuliny, a także peptydu C.

Z badań obrazowych wykonuje się ultrasonografię (USG) jamy brzusznej, jednak nie pozwala ona zazwyczaj na dokładne uwidocznienie trzustki. Tym samym wymaga uzupełnienia o dokładniejsze badania obrazowe. Wśród nich najbardziej dostępna jest tomografia komputerowa (TK). W przypadku prawidłowej funkcji nerek należy dążyć do wykonania tomografii komputerowej ze wzmocnieniem kontrastowym, gdyż wtedy miąższ trzustki będzie zdecydowanie bardziej widoczny. Oczywiście w przypadku jakichkolwiek wątpliwości wykonuje się również dokładniejsze badania obrazowe (np. rezonans magnetyczny, scyntygrafię), jednak nie zawsze są one dostępne. Czasami guz jest na tyle mały, że standardowa diagnostyka nie pozwala go uwidocznić.

W diagnostyce insulinomy można wykorzystać próby głodowe, czyli oznaczenia glukozy i insuliny w czasie głodzenia. W przypadku insulinoma dochodzi do spadku poziomu glukozy przy utrzymujących się wysokich wartościach insuliny. U zdrowych osób natomiast wyrzut insuliny jest stymulowany przede wszystkim przez pokarm. W związku z tym, jeśli chory głoduje, wyrzutu insuliny nie będzie. Jej poziom spadnie podobnie jak wartość glukozy we krwi.

Innym testem pomagającym w diagnostyce wyspiaka trzustki jest podanie insuliny, która powinna w prawidłowych warunkach zahamować wydzielanie peptydu C. U chorych z wyspiakiem trzustki tak się jednak nie dzieje.

Wyspiak trzustki – leczenie

Leczeniem z wyboru insulinoma jest usunięcie. Metoda sprawdza się doskonale w przypadku guzów pojedynczych i zmian z przerzutami. Nawet niecałkowite usunięcie nowotworu daje znaczną ulgę choremu. Niestety, choćby wyspiak trzustkowy został wycięty w całości, istnieje ogromne ryzyko, że w ciągu kilku lat nowotwór nawróci. Poza leczeniem chirurgicznym trzeba działać doraźnie, gdyż hipoglikemia jest ogromnym zagrożeniem dla pacjenta. Dlatego też wykonuje się wstrzyknięcia dożylne glukozy w formie bolusa czy kroplówki. Chory powinien regularnie jeść, ale nie doprowadzać do otyłości. Do rozważenia jest indywidualnie dawkowany diazoksyd, który – mimo że jest skuteczny – wywołuje mnóstwo działań ubocznych. Drugą grupą pomocnych leków są analogi somatostatyny hamujące wydzielanie hormonów przez wyspiaka trzustki.

Bibliografia:

1. A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika 2017, Medycyna Praktyczna, wyd. 8, Kraków 2018.