Candida to grzyby należące do rzędu Saccharomycetales. Zalicza się je do drożdży. Na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci Candida stały się jednymi z istotniejszych patogenów wywołujących mniej lub bardziej poważne infekcje, w tym grzybicę układu pokarmowego. Mimo że znanych jest ok. 200 gatunków grzybów z rodzaju Candida, za chorobotwórcze dla człowieka uchodzi 15 z nich. Najbardziej znaczący klinicznie jest grzyb Candida albicans (z rzędu drożdżaków), który bytuje w przewodzie pokarmowym. Grzybicę mogą też wywołać C. tropicalis, C. krusei, C. pseudotropicalis oraz C. parapsilosis.

Grzybicę układu pokarmowego dzieli się na:

• kandydozę jamy ustnej i przełyku,
  
• kandydozę żołądka i dwunastnicy,
  
• kandydozę jelit.
  

Objawy grzybicy

Grzyby występują u większości ludzi zdrowych w całym przewodzie pokarmowym, jednak do rozwoju choroby dochodzi w przypadku obniżenia odporności. U osób zdrowych grzybica układu pokarmowego nie powinna się rozwinąć. Kandydoza może być skutkiem przyjmowania antybiotyków, niedożywienia, przewlekłych chorób (niewyrównana cukrzyca, nowotwory, choroby zakaźne), alergii.

Najczęstszymi objawami grzybicy układu pokarmowego są: dolegliwości dyspeptyczne (dyspepsja to inaczej niestrawność), pobolewanie brzucha, wzdęcia, gazy, uczucie pełności w nadbrzuszu środkowym, mdłości i (czasem) wymioty, bóle pleców, zaburzenia trawienia (częste biegunki), utrata apetytu, spadek masy ciała. Może wystąpić krwawienie z przewodu pokarmowego. Równocześnie z utratą apetytu pojawia się chęć na słodkie pokarmy (grzyby z rodzaju Candida żywią się głównie węglowodanami).

Grzybica jamy ustnej powoduje zaczerwienienie gardła oraz powstawanie białawych płytek oraz błon rzekomych na powierzchni błon śluzowych gardła, języka i dziąseł.

W przypadku kandydozy przełyku pojawia się ból podczas przełykania. Częsta jest także dysfagia – utrudnione przechodzenie pokarmu z jamy ustnej przez przełyk do żołądka.

Leczenie grzybicy

Leczenie kandydozy jest trudne i długotrwałe – grzyby mają tendencję do namnażania i częstych nawrotów. Przed rozpoczęciem kuracji należy wziąć pod uwagę stan kliniczny chorego, jak i stosowane wcześniej przez niego leki przeciwgrzybicze.

U osoby z zaburzoną odpornością grzybicę układu pokarmowego leczy się ogólnie (ketokonazolem, flukonazolem, itrakonazolem). Jeśli terapia okazuje się niewystarczająca, choremu należy podać wlew dożylny z flukonazolu lub amfoterycyny B.

W kandydozie żołądka stosuje się systemowo nystatynę, ketokonazol, flukonazol lub itrakonazol. Również w leczeniu kandydozy jelit należy podawać nystatynę (doustnie), a w cięższym przebiegu – doustnie ketokonazol, flukonazol, itrakonazol albo amfoterycynę B.

Elementem leczenia grzybicy układu pokarmowego, szczególnie domowego, jest właściwa dieta. Główne zasady:

• Całkowicie wykreślić z jadłospisu cukier oraz produkty, które go zawierają (jogurty, keczup, majonez, gotowe pasty kanapkowe itp.; cukier może się też znajdować w kaszkach dla dzieci).
  
• Ograniczyć spożycie węglowodanów.
  
• Nie spożywać mleka i przetworów mlecznych.
  
• Owoce jeść sporadycznie i tylko na ciepło. Dozwolone są kwaśne owoce.
  
• Wyeliminować z diety gluten (pszenicę, żyto, jęczmień, owies – ten ostatni może być glutenem zanieczyszczony).
  
• Z mięs podawać indyka, cielęcinę, królika.
  
• Jeść duże ilości świeżych warzyw.
  
• Spożywać produkty przeciwbakteryjne (cebulę, czosnek).
  
• Nie łączyć węglowodanów (kaszy, ryżu, makaronu) z białkiem (mięsem).
  
• Zwiększyć spożycie tłuszczów roślinnych. Zalecane są: oliwa z oliwek, olej lniany, olej kokosowy, olej z wiesiołka.
  
• Regularnie pić wodę.
  
• W ramach leczenia domowego kandydozy można zastosować probiotyki. Duże znaczenie mają regularna aktywność fizyczna (szczególnie na świeżym powietrzu), unikanie stresu i porzucenie używek.
  

Grzybica układu pokarmowego – diagnostyka i badania

Diagnostyka grzybicy układu pokarmowego polega na wywiadzie z pacjentem i badaniu fizykalnym. Lekarz może zlecić badanie krwi. Kandydozę jamy ustnej można wstępnie rozpoznać po obejrzeniu gardła. Charakterystyczne białe płytki dają się usunąć, co powoduje odsłonięcie zaczerwienionej, czasem nieznacznie krwawiącej błony śluzowej. W diagnostyce przeprowadza się też badanie fiberoskopowe.

Po pobraniu wymazu ze zmienionych chorobowo miejsc w badaniu mikroskopowym w przypadku kandydozy jamy ustnej obserwuje się złuszczone komórki nabłonka, leukocyty, bakterie, keratynę, masy martwicze oraz resztki pokarmowe.

W celu rozpoznania grzybicy układu pokarmowego wykonuje się badanie endoskopowe z pobraniem wycinków z miejsc zmienionych chorobowo. Badanie to pozwala uwidocznić wnikające w błony śluzowe komórki grzyba.

Grzybica układu pokarmowego u dzieci

Kandydozę jamy ustnej u dziecka można rozpoznać po charakterystycznych objawach (zaczerwienienie gardła i dziąseł, utrata apetytu). Dziecko staje się marudne, może mieć problemy ze snem. Charakterystyczne są odparzenia i czerwone krostki na skórze.

Leczenie kandydozy dietą u dzieci wygląda nieco inaczej niż u dorosłych – nie można wykluczyć aż tylu pokarmów, żeby nie doprowadzić do niedoboru składników odżywczych i budulcowych. Z diety należy natomiast całkowicie wykreślić cukier oraz przetwory mleczne. Zwiększyć spożycie warzyw, tłuszczów roślinnych, dobrego gatunkowo mięsa, kasz.

W przypadku podejrzenia kandydozy u dziecka należy bezzwłocznie zgłosić się do pediatry.

Bibliografia:

1.https://journals.viamedica.pl/gastroenterologia_kliniczna/article/viewFile/29294/24046,

2. http://www.ptfarm.pl/pub/File/Farmacja%20Polska/2010/08-2010/03%20%20Kandydozy.pdf.