Depresja to choroba, która może dotknąć każdego – niezależnie od wieku, sytuacji rodzinnej czy ogólnego stanu zdrowia. Częściej zapadają na nią kobiety, ale nie omija też mężczyzn. Należy odróżniać ją od przygnębienia, apatii i złego nastroju, które zdarzają się wszystkim w związku z przeżywanymi niepowodzeniami lub przemęczeniem. Depresja ma zwykle złożoną etiologię i nie przemija samoistnie.
Jakie są przyczyny depresji?
Przyczyny depresji wciąż nie zostały dostatecznie poznane, choć dzięki szeregowi empirycznych badań udało się odkryć skuteczne sposoby jej leczenia. Za błędne uznaje się obecnie sprowadzanie genezy choroby do pojedynczego czynnika, np. kryzysu małżeńskiego czy zaburzeń poziomu neuroprzekaźników. Z tego względu często kwestionowany jest także klasyczny podział na depresję endogenną (spowodowaną nieprawidłowościami w funkcjonowaniu organizmu) i egzogenną (wywołaną uwarunkowaniami zewnętrznymi). Choroba jest zwykle konsekwencją współistnienia wielu czynników, które mogą różnić się w indywidualnych przypadkach. Do rozwoju depresji prowadzi wieloletni proces, nawet jeśli wystąpienie jej objawów związane jest z określonym zdarzeniem.
Genetyczne przyczyny depresji
Rozwój depresji u niektórych osób może być uwarunkowany genetycznie. Zaobserwowano, że ludzie, których bliscy krewni cierpieli na zaburzenia depresyjne, chorują częściej niż reszta populacji. Nie odkryto wprawdzie konkretnego genu powodującego depresję, ale budowa genomu osób chorujących na depresję jest inna niż u zdrowych. Specyficznemu układowi genowemu przypisuje się przypadki zaburzeń o podłożu endogennym. Wiąże się z nim też najczęściej przyczyny tzw. depresji dwubiegunowej. Nazwą tą określa się potocznie chorobę afektywną dwubiegunową.
Biologiczne przyczyny depresji
Wnioski o biologicznym podłożu depresji wysnuć można na podstawie obserwacji, z której wynika, że zaburzenia nastroju pojawiają się w przypadku nagłych zmian fizjologicznych, np. związanych z cyklem miesiączkowym, menopauzą, niedoborami witamin (zwłaszcza z grupy B), zażywaniem substancji psychoaktywnych (w tym niektórych leków), chorobami takimi jak niedoczynność tarczycy czy stwardnienie rozsiane. Zaburzenia homeostazy uznaje się za bezpośrednie przyczyny depresji poporodowej (związanej ze zmianami w gospodarce hormonalnej) i depresji sezonowej (spowodowanej wpływem deficytu światła słonecznego na organizm).
Podejrzewa się też, że za powstawanie depresji odpowiadają różnego typu nieprawidłowości w działaniu ośrodkowego układu nerwowego. Najczęściej wymienia się wśród nich zaburzenia neuroprzekaźnictwa (nieprawidłowe poziomy takich substancji jak serotonina czy dopamina). U chorych na depresję odnotowano również wysokie poziomy tzw. hormonów stresu (m.in. kortyzolu) przy jednoczesnym osłabieniu mechanizmu hamowania ich wydzielania. Takie zaburzenia mają wpływ na funkcjonowanie ośrodków odpowiedzialnych za regulację nastroju, napędu psychoruchowego, zdolności poznawczych.
Niektórzy badacze przypuszczają nawet, że może dochodzić do zmian morfologicznych w poszczególnych strukturach mózgu. Zaobserwowano, że odchylenia od stanu fizjologicznego normalizują się pod wpływem działania leków przeciwdepresyjnych.
Jakie mogą być pierwsze objawy choroby? Dowiesz się tego z filmu:
Psychologiczne przyczyny depresji
Uwarunkowania psychologiczne najczęściej kojarzone są z depresją egzogenną (zewnątrzpochodną). Już od dzieciństwa różne wydarzenia kształtują psychikę jednostki, jej sposób myślenia, wrażliwość, próg odporności na stres.
Przykre lub wręcz traumatyczne doświadczenia (rozwód rodziców, faworyzowanie rodzeństwa, problem alkoholowy w rodzinie, brak akceptacji w grupie rówieśniczej, przemoc) mogą wpłynąć na kształtowanie się osobowości skłonnej do depresji. Osoby takie są nadmiernie krytyczne wobec siebie, gorzej funkcjonują w sytuacjach społecznych, mają problem z wyrażaniem emocji. W konsekwencji obserwuje się u nich nadreaktywność na stres.
Depresja może być także odpowiedzią na silny stres u ludzi, którzy nie mają skłonności do zaburzeń nastroju. Rozwija się często pod wpływem takich trudnych sytuacji jak śmierć bliskiej osoby, rozpad więzi partnerskiej, utrata pracy lub majątku. Depresję często odnotowuje się u pacjentów cierpiących na przewlekłe, nieuleczalne choroby – np. nowotwory czy neurologiczne zespoły poudarowe.
Przyczyny depresji a jej leczenie
Ustalenie etiologii depresji może być istotne ze względu na wybór kierunku jej leczenia. Na przykład zdiagnozowanie nieprawidłowości w gospodarce hormonalnej pozwala na wyeliminowanie objawów depresyjnych poprzez leczenie choroby podstawowej. Należy jednak pamiętać, że na rozwój zaburzeń afektywnych najczęściej wpływa kilka powiązanych ze sobą czynników.
Można przypuszczać, że wiele osób cierpiących na depresję ma do niej wrodzone skłonności, które ujawniają się pod wpływem negatywnych zdarzeń i utrwalają w formie nadmiernej reaktywności na stres. Właśnie dlatego w leczeniu choroby potrzebne jest zwykle połączenie farmakoterapii z odpowiednio ukierunkowaną psychoterapią.
Bibliografia:
1. S. Porczyk, Etiologia depresji, http://www.psychologia.edu.pl/czytelnia/50-artykuly/663-etiologia-depresji.html, [dostęp: 3 czerwca 2019].
2. C. Hammen, Depresja, tł. M. Trzebiatowska, Gdańsk 2006.