Ponieważ wątroba bierze udział w wielu kluczowych dla organizmu procesach, jest szczególnie narażona na uszkodzenia, również te trwałe. Niestety wiele chorób wątroby, w początkowym stadium rozwija się bezobjawowo, co nie sprzyja wczesnej diagnozie i utrudnia możliwość podjęcia leczenia.

Gdzie jest wątroba i dlaczego jest tak wyjątkowa?

Wątroba znajduje się po prawej stronie nadbrzusza, poniżej przepony i graniczy z jelitami i żołądkiem. Na 95% jej masy składają się komórki wątrobowe, czyli hepatocyty. Krew doprowadzana jest do niej szerokimi naczyniami i znajdują się w niej drogi żółciowe. Jej masa u dorosłego mężczyzny może osiągać do 2,5 kg, mieszcząc w danym momencie około 15% krwi całego organizmu.

Wątroba jest tak skomplikowanym organem, że nadal nie wyjaśniono wszystkich mechanizmów zachodzących w jej strukturach. Pomimo że z anatomicznego punktu widzenia zaliczana jest do układu pokarmowego, pełni funkcje ogólnoustrojowe.

Ma ogromne zdolności do regeneracji i nawet w przypadku usunięcia jej dużej części, na przykład na skutek zabiegu chirurgicznego, jest w stanie odbudować brakujące struktury. Nie oznacza to jednak, że wątroba nie ulega nieodwracalnym uszkodzeniom. Jednym z groźniejszych dla jej funkcjonowania schorzeniem jest tzw. marskość.

Wątroba – funkcje

W wątrobie zachodzi przede wszystkim detoksykacja, czyli unieszkodliwienie substancji zewnętrznych i wewnętrznych w procesach biochemicznych. Na tym tle może dojść do poważnych uszkodzeń narządu, który nie zawsze jest w stanie zneutralizować duże ilości toksyn.

Wątroba wspiera układ immunologiczny, ponieważ w jej strukturach odbywa się aktywacja funkcji obronnych organizmu. Pełni ważną rolę w procesie termoregulacji – krew, która z niej wypływa, jest aż o stopień cieplejsza, niż ta do niej wpływająca. Bierze udział w procesie metabolizowania tłuszczów – zachodzą w niej procesy przekształcania węglowodanów i białek w tłuszcze. Odpowiada także za metabolizm bilirubiny (produkt rozpadu czerwonych krwinek) i procesy związane z magazynowaniem, produkowania glukozy i węglowodanów, które są uwalniane w zależności od zapotrzebowania energetycznego organizmu.

Czy wątroba może boleć?

Wątroba nie ma unerwienia czuciowego, więc nie może powodować bólu. Mimo to osoby chore skarżą się na ból odczuwany z prawej strony pod żebrami (prawe podżebrze). Jest to w rzeczywistości ból powstający na skutek podrażnienia i rozciągnięcia pokrywającej wątrobę błony surowiczej przez powiększony narząd. Innym ogniskiem bólu mogą być drogi żółciowe (w przypadku wystąpienia stanu zapalnego).

Powiększenie wątroby może nastąpić na skutek:

• stłuczenia,
  
• zapalenia,
  
• niewydolności serca, która powoduje zastój krwi,
  
• zakrzepicy żył wątrobowych (tzw. zespół Budda-Chiariego),
  
• chorób hematologicznych,
  
• nowotworów wątroby i nowotworów złośliwych z przerzutami.
  

Wątroba – objawy, które powinny wzbudzić niepokój

Objawem powiązanym bezpośrednio z chorobami wątroby i dróg żółciowych jest żółtaczka. Pod wpływem gromadzenia znacznych ilości bilirubiny następuje zabarwienie twardówek, błon śluzowych i skóry na żółto. Możliwymi przyczynami żółtaczki są: marskość wątroby, uszkodzenie toksynami, zapalenie wirusowe, a także kamica żółciowa czy nowotwory dróg żółciowych.

Objawami, które można powiązać z wątrobą, ale wymagają one poszerzonej diagnostyki, są dolegliwości ze strony układu pokarmowego, jak: bóle brzucha z towarzyszącymi nudnościami i wymiotami, brak apetytu, a nawet awersja do pokarmów, zwłaszcza tłustych.

Jeżeli widać i czuć w dotyku (pod palcami), że wątroba jest powiększona i wystaje wręcz spod prawego łuku żebrowego, jest to stan określany w medycynie hepatomegalią. Następuje na skutek stanów zapalnych, mononukleozy, uszkodzenia wątroby przez leki, marskości żółciowej (w przypadku marskości wątroby mamy do czynienia z pomniejszeniem jej rozmiarów) czy zespołu Budda-Chiariego. Choroby wątroby wymagają potwierdzenia badaniami laboratoryjnymi.

Jak długo regeneruje się wątroba?

Wątroba posiada zdolność regeneracji. Nawet w przypadku usunięcia 75% jej struktury, po kilkunastu tygodniach może już wrócić do swoich pierwotnych rozmiarów. Warunkiem regeneracji wątroby (poza przyjmowaniem odpowiednich środków farmakologicznych) jest właściwa dieta wykluczająca produkty tłuste i przetworzone, czyli tzw. fast foody oraz ograniczająca spożywanie alkoholu i kawy. Wskazane jest jedzenie dużej ilości owoców i warzyw (zwłaszcza szpinaku i buraków) oraz picie minimum 2 litrów wody dziennie.