Podczas snu człowiek nie jest świadomy, ale może pamiętać po przebudzeniu marzenia senne. Sen dzieli się na fazy – NREM (SEM) oraz REM. Każda z nich ma indywidualne znaczenie dla organizmu. Sen jest jedną z podstawowych potrzeb organizmu ludzkiego. Zapotrzebowanie na sen zależy od wieku.

Fazy snu i ich znaczenie – faza SEM i REM: fazy snu niemowlaka i dorosłego

Cykl snu dzieli się na dwie fazy i cztery stadia. Pełen cykl snu osoby dorosłej trwa około 90 do 100 minut. Dwie fazy snu to:

• NREM (z angielskiego Non-Rapid Eye Movements), inaczej SEM (z angielskiego Slow Eye Movements) – to sen wolnofalowy, regeneracyjny. Podczas tej fazy nie pojawiają się sny, ale mogą wystąpić wrażenia spadania albo latania.
  
• REM (Rapid Eye Movenents) – w tej fazie snu mogą pojawiać się marzenia senne, mięśnie są rozluźnione, co zapobiega poruszaniu się. Pierwsza faza REM w cyklu trwa około 15 minut.
  

Występują one podczas snu na przemian, poczynając od fazy NREM. Z czasem faza NREM się skraca, a REM – wydłuża i może trwać nawet do 40 minut pod koniec nocy.

Podział biorący pod uwagę występowanie fal wolnych pozwala wyróżnić 4 stadia snu. Trzy z nich należą do fazy NREM, a ostatnie do fazy REM.

Pierwsze stadium trwa od kilku do kilkunastu minut (najczęściej od 5 do 10 minut). To bardzo lekki sen, z którego łatwo osobę śpiącą wybudzić. Na tym etapie rozpoczyna się proces rozluźniania mięśni, zwalniania oddechu i pracy serca.

Ile snu potrzebujemy? Zobacz film i poznaj opinię eksperta

Drugie stadium przygotowuje ciało na wejście w głęboki sen. Oddech jest płytszy i wolniejszy, zwalnia serce, mięśnie rozluźniają się jeszcze bardziej, spada też temperatura ciała.

Trzecie stadium to tzw. faza snu głębokiego. W tym czasie organizm najlepiej się regeneruje, ponieważ mięśnie są całkowicie rozluźnione, oddech i praca serca zwalniają maksymalnie. Śpiącego w tym stadium snu trudno jest obudzić.

Faza snu REM to czwarte stadium. Aktywność mózgu przypomina aktywność podczas czuwania, oddychanie staje się szybsze i nieregularne, rosną ciśnienie krwi i tempo bicia serca, mięśnie pozostają rozluźnione.

Fazy snu niemowlaka są takie same jak u dorosłych, ale znacznie różnią się długością trwania i długością cyklu. Cykl snu u dziecka poniżej 1. roku życia trwa od około 50 do 60 minut. Dlatego pierwsze stadium snu u dzieci występuje częściej niż u dorosłych i dlatego niemowlęta wybudzają się często w nocy.

Z wiekiem dziecka rytm jego snu normuje się. Około 6. do 8. tygodnia życia niemowlę jest w stanie spać dłużej w nocy i krócej w dzień. Około 5. do 6. miesiąca życia dziecko powinno przesypiać coraz dłuższe nieprzerwane cykle w ciągu nocy.

Zobacz film i przekonaj się co się dzieje z naszym ciałem, kiedy śpimy za krótko.

Zobacz także: Co się dzieje kiedy niemowlę śpi? Sprawdź, jak sen wpływa na jego mózg!

Zaburzenia snu związane z jego fazami

Sen jest niezbędny do prawidłowego działania organizmu, dlatego wszelkie jego zaburzenia negatywnie wpływają na samopoczucie i funkcjonowanie. Choroby związane z zaburzeniami faz snu i czuwania mają w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 kod G47. Do tej grupy należą:

• zespół nagłej zmiany strefy czasowej – tzw. (z angielskiego) jet lag syndrome; polega na trudności w przystosowaniu się do rytmu dobowego w nowej strefie czasowej, mogą wystąpić takie dolegliwości jak zaburzenia snu, zaburzenia koncentracji, zmęczenie, pogorszenie samopoczucia, zaburzenia w pracy układu pokarmowego, dezorientacja, senność i ból głowy;
  
• zespół opóźnionej fazy snu – polega na późniejszym zasypianiu i budzeniu się niż uznawane normy społeczne; osoby cierpiące na zespół opóźnionej fazy snu zwykle zasypiają między godziną 2. a 6. i budzą się między 10. a 13.;
  
• zespół przyspieszonej fazy snu – występuje zwykle u osób starszych, polega na niezgodności rytmu dobowego organizmu z rytmem snu i czuwania ogólnie przyjętym jako norma społeczna. Osoby cierpiące na tę chorobę chodzą spać około 19. do 21. i budzą się między godziną 3. a 5. wyspani.
  

Jak spać, żeby się wyspać?

Najgorszym momentem do wybudzenia się jest faza głębokiego snu. Nie dość, że trudno się z niej obudzić, to organizm musi wysilić się, by nagle rozpocząć pracę na wysokich obrotach. Najkorzystniejszą fazą snu do oburzenia jest faza REM – wtedy organizm pracuje bardziej intensywnie niż w fazie NREM, prawie tak intensywnie jak podczas czuwania. Dodatkowo wybudzenie w fazie REM powoduje, że rośnie szansa na zapamiętanie snu.

Zobacz także: Melatonina – hormon snu. Stosowanie melatoniny na sen u dzieci i dorosłych

Aby się wyspać, najlepiej uregulować swój cykl dobowy snu i czuwania, pamiętając o tym, by spać tyle godzin, ile zaleca się do wieku. Przestrzegając tych zasad, można ustalić, kiedy wypada najlepsza pora na obudzenie się i na tę porę ustawiać budzik.

Bibliografia:

1. https://www.tuck.com/stages/.
   
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK10996/.
   
3. https://www.ninds.nih.gov/Disorders/Patient-Caregiver-Education/Understanding-Sleep.
   
4. https://www.sleepassociation.org/patients-general-public/children-and-sleep/newborn-babies-sleep-tips-new-parents/.
   
5. http://www.parentingscience.com/baby-sleep-patterns.html.