Dżuma to choroba wywołana przez bakterię Yersinia pestis. Jest to choroba nie tylko ludzi, ale także innych ssaków, znana z nazwy każdemu, po tym jak zapisała się w historii pandemią pochłaniającą wiele ofiar. Dżuma, a właściwie bakteria Yersinia pestis, przetrwała w środowisku dzięki niektórym gryzoniom i pchłom na nich pasożytujących. Wśród gryzoni są to najczęściej szczury, ale zakażone są często także myszy, koty, wiewiórki czy króliki.

Zobacz także: Jersinioza – objawy, diagnostyka i leczenie u dzieci i dorosłych

Dżuma w Polsce i w Europie

Nie stwierdzono w ostatnim czasie zakażeń dżumą w Polsce. Dżuma w Europie właściwie nie występuje, choć wiadomo, że w dobie licznych migracji nie można wykluczyć ognisk zakażeń. Jest to bakteria występująca endemicznie na niektórych obszarach Afryki, Azji i Ameryki Południowej. Pojedyncze przypadki stwierdzono również na zachodzie Stanów Zjednoczonych.

Co to jest dżuma i jak można się nią zarazić?

Dżuma, jak już wcześniej wspomniano, to choroba bakteryjna. Czynnikiem etiologicznym jest bakteria Yersinia pestis, transmitowana przez pchły rodzaju Xenopsylla cheopis. Człowiek może się zarazić w następujący sposób:

• poprzez ugryzienie zakażoną pchłą, która przeniosła się na człowieka (z gryzoni na psy lub koty, a dalej na człowieka);
  
• poprzez kontakt z płynami ustrojowymi zakażonego zwierzęcia (dotyczy głównie myśliwych);
  
• poprzez bliski kontakt z osobą już zarażoną dżumą płucną;
  
• poprzez kontakt z materiałem biologicznym (dotyczy głównie pracowników laboratoriów).
  

Zobacz także: Gorączka krwotoczna Ebola – jak się zarazić wirusem i jakie daje on objawy?

Dżuma – objawy

Objawy dżumy są uzależnione od tego, w jaki sposób zakażenie zostało transmitowane na człowieka. Wyróżnia się trzy postacie dżumy:

Dżuma dymienicza jest to postać kliniczna dżumy występująca najczęściej. Czas inkubacji choroby, czyli od ugryzienia pchły do klinicznej manifestacji choroby, wynosi 2–6 dni. Jest to postać dająca bardzo charakterystyczne objawy:

• nagłą gorączkę,
  
• ból głowy,
  
• dreszcze,
  
• osłabienie,
  
• dymienice po jednej stronie ciała, czyli bolesne, powiększone węzły chłonne, które z czasem pękają z uwolnieniem cuchnącej, ropnej wydzieliny,
  
• powiększenie wątroby i śledziony,
  
• grudkową wysypkę na dłoniach.
  

Dżuma septyczna – rozwija się po ugryzieniu przez zakażoną pchłę lub po bezpośrednim kontakcie z tkankami zakażonego zwierzęcia. Jest czasem również powikłaniem dżumy dymieniczej. Jej objawy to:

• gorączka i dreszcze,
  
• skrajne osłabienie,
  
• ból brzucha,
  
• krwawienia podskórne i do narządów wewnętrznych,
  
• martwica palców i czubka nosa.

Dżuma płucna – pojawia się najczęściej jako powikłanie dwóch powyższych postaci, ale również jest to forma, którą można się zarazić drogą kropelkową przez kontakt z osobą chorą na dżumę płucną. Jest to postać, na którą narażone są też osoby mające kontakt z materiałem biologicznym w laboratorium. Objawy dżumy płucnej to:

• gorączka,
  
• ból głowy,
  
• duszność,
  
• kaszel,
  
• ból w klatce piersiowej,
  
• odksztuszanie ropnej plwociny z domieszką krwi.
  

Najpoważniejszą postacią choroby jest rozległe zapalenie płuc, prowadzące do niewydolności oddechowej i do śmierci.

Leczenie dżumy

Podstawą rozpoznania jest wyizolowanie bakterii wywołującej dżumę z krwi lub plwociny osoby zarażonej. Można również wykonać biopsję zajętego węzła chłonnego. Z badań obrazowych pomocne może okazać się badanie rentgenowskie (RTG) klatki piersiowej, pozwalające określić stopień zajęcia tkanki płucnej.

Leczenie dżumy opiera się na antybiotykoterapii. Zwykle trwa 10 dni. Najpierw jednak pobierane są płyny i tkanki do badań, a dopiero później wdrażana jest antybiotykoterapia, by uniknąć uzyskania wyników fałszywie ujemnych. Czasami w leczeniu niezbędna okazuje się interwencja chirurgiczna. Leczenie chirurgiczne wdrażane jest po wystąpieniu martwicy tkanek albo rozległego ropienia węzłów chłonnych.

Zobacz także: Czarna ospa (ospa prawdziwa). Zakażenie, objawy i leczenie

Jeśli podejrzewane jest zakażenie dżumą, chory powinien zostać poddany izolacji na czas leczenia.

O ile leczenie zostało podjęte szybko, choroba może zostać całkowicie wyleczona. Każde opóźnienie leczenia grozi martwicą tkanek i powikłaniami narządowymi, włącznie z ich niewydolnością.

Szanse na przeżycie przy nieleczonej dżumie są niewielkie. Jeśli wdroży się odpowiednie leczenie, w 95% dżuma jest całkowicie wyleczalna.

Dżuma – profilaktyka choroby

Podstawą profilaktyki jest unikanie kontaktu z chorymi. Osoby pracujące w laboratorium i mające kontakt z materiałem zakaźnym powinny po ekspozycji zostać od razu poddane profilaktycznej antybiotykoterapii. Wtedy czas podawania antybiotyków jest krótszy – wynosi 7, a nie 10 dni. Nie ma szczepień przeciwko dżumie dla osób udających się do okolic endemicznych. Należy więc unikać kontaktu z chorymi zwierzętami, stosować się do zasad higieny podczas opieki nad zwierzętami. W regionach endemicznych należy szerzyć wiedzę na temat odpowiedniego postępowania z martwymi zwierzętami, by jak najbardziej ograniczyć transmisję zakażeń na człowieka.