Choroba Leśniowskiego-Crohna (inaczej choroba Crohna) zaliczana jest do grupy nieswoistych chorób zapalnych jelit. Charakteryzuje się przewlekle trwającym stanem zapalnym. Badacze sugerują, że za jej rozwój odpowiadają interakcje czynników środowiskowych, genetycznych i immunologicznych. Dieta w chorobie Leśniowskiego-Crohna ma nieodzowne znaczenie w procesie terapeutycznym.
Choroba Leśniowskiego-Crohna – cele dietetyczne
Dieta w chorobie Leśniowskiego-Crohna ma na celu oszczędzanie chorego odcinka przewodu pokarmowego. Najczęściej zmiany chorobowe rozwijają się w obrębie jelit. Zachodzące w błonie śluzowej patologie, jak owrzodzenie, przetoki, zwężenie światła jelita, utrudniają przechodzenie treści pokarmowej. Dieta w chorobie Crohna podczas remisji (okres niewystępowania, cofnięcia się objawów chorobowych) skupia się na możliwie jak największym przedłużeniu jej trwania. Z kolei w trakcie zaostrzeń choroby jej zadaniem jest uzupełnianie niedoborów składników odżywczych i ograniczenie ryzyka będących ich konsekwencją powikłań oraz przyspieszenie procesu regeneracyjnego. Niestety niedożywienie i niedobory składników mineralnych (zwłaszcza kwasu foliowego, żelaza i cynku) występują dość często.
Jaka powinna być dieta w chorobie Leśniowskiego-Crohna?
Leczenie żywieniowe opierać się powinno na zasadach diety ubogoresztkowej, lekkostrawnej, niskotłuszczowej, z ograniczeniem błonnika pokarmowego. Zalecana jest zwiększona podaż białka (w tym zwłaszcza zwierzęcego pochodzenia) oraz witamin i składników mineralnych. Niektórym osobom zmagającym się z chorobą Crohna polecana jest dieta bezglutenowa. Konieczna jest wówczas, gdy obserwuje się nasilenie dolegliwości po spożyciu produktów zawierających gluten, który znajduje się w ziarnach niektórych zbóż, w tym zwłaszcza pszenicy. Niekiedy chorobie Crohna towarzyszy nietolerancja laktozy, w związku z tym konieczne bywa ograniczenie produktów nabiałowych.
Choroba Leśniowskiego-Crohna – zalecenia dietetyczne
Chorzy powinni spożywać posiłki o mniejszej objętości, ale o większej częstotliwości. Zalecana liczba posiłków to 5–6 dziennie w regularnych odstępach czasu. W ciągu dnia powinno się dostarczać 2500–3000 kcal. Porcja białka w diecie przy chorobie Leśniowskiego-Crohna stanowić powinna około 16% całkowitego zapotrzebowania energetycznego i wynosić 100–120 g. Za najlepsze źródło pełnowartościowego białka uważa się ryby, jaja, chude mięsa. Ilość spożywanego tłuszczu ograniczyć należy do 50–70 g dziennie, co stanowi około 20% całkowitego zapotrzebowania energetycznego. Większość energii – ponad 60% – powinno pochodzić z węglowodanów. Problematyczna jest kwestia błonnika pokarmowego, który jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania układu pokarmowego. Niestety jego nierozpuszczalne w wodzie włókna, drażniąc ściany jelit, potęgują stan zapalny. W związku z tym konieczne jest odpowiednie dobranie źródeł tego węglowodanu. Potrawy przyrządzać trzeba metodą gotowania na parze i w wodzie. Niewskazane jest smażenie i pieczenie.
Co jeść przy chorych jelitach?
Tabela przedstawia zalecane i niewskazane produkty w diecie osób cierpiących na chorobę Crohna.
| Grupa produktów | Produkty zalecane | Produkty niewskazane |
|---|---|---|
| Mleko i produkty mleczne | O ile pacjent je toleruje, możliwe jest spożywanie słodkiej śmietany, świeżego masła, chudego lub półtłustego, niekwaśnego sera twarogowego | Jeśli pacjent nie toleruje laktozy, konieczna bywa dieta wykluczająca |
| Mięso, wędliny, ryby, jaja | Mięso chude: cielęcina, wołowina, konina, królik drób (kura, indyk, gołąb). Wędliny: polędwica, szynka, wędliny drobiowe, ewentualnie parówki cielęce. Ryby: chude, szczupak, sandacz. Jaja: całe, żółtka, białka | Mięso tłuste: wieprzowina, baranina, gęś, kaczka, podroby, dziczyzna. Wędliny: tłuste i konserwy. Ryby: tłuste, wędzone, marynowane |
| Produkty zbożowe i ziemniaki |
Pieczywo: czerstwe, jasne. Mąka: ziemniaczana, owsiana, kukurydziana. Kasze: drobne, grube przecierane, manna, jęczmienna, ryż, płatki owsiane |
Pieczywo: razowe, świeże, żytnie. Mąka: razowa, żytnia w większych ilościach. Kasze: wszystkie grube, nieprzecierane w większych ilościach. Ziemniaki |
| Warzywa i owoce | Marchew, dynia, seler, koperek, pietruszka, szpinak, buraki w ograniczonych ilościach, jabłka pieczone, gotowane, owoce jagodowe, brzoskwinie | Kapusta, kalafior, fasolka szparagowa, groszek zielony, cebula, kalarepa, brukiew, warzywa strączkowe, gruszki, figi, śliwki, wiśnie, winogrona, czereśnie |
|---|---|---|
| Cukier i słodycze | Niewielka ilość cukru, miodu, przetworów owocowych | Duże ilości słodyczy, zwłaszcza przetworzonych |
| Przyprawy | Łagodne, koperek, zielona pietruszka, majeranek, sól | Ostre, pieprz, papryka, ocet, musztarda |
Dieta w zaostrzeniu choroby Leśniowskiego-Crohna
Podczas zaostrzenia choroby wskazane jest prowadzenie diety płynnej, a wraz ze stopniowym łagodzeniem objawów – przejście na półpłynną. Gdy chorzy nie są w stanie przyjmować pokarmu doustnie, zaleca się podawanie im mieszanek żywieniowych bezpośrednio do jelit, co przyśpiesza to proces regeneracyjny.
Zobacz film: Jelita
Bibliografia:
1. M. Włochal, M. Grzymisławski, Nowe trendy leczenia żywieniowego w przypadku nieswoistych chorób zapalnych jelit, [w:] „Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne”, 2016, 6(2), s. 149–158.
2. K. Neubauer, E. Poniewierka, Rola diety w nieswoistych zapaleniach jelit, [w:] „Gastroenterologia Polska”, 2010, 17(1), s. 74–76.
3. A. Kargulewicz, I. Ignyś, Problem niedożywienia oraz postępowanie dietetyczne u dzieci z chorobą Leśniowskiego-Crohna, [w:] „Nowiny Lekarskie”, 2008, 77(5), s. 362–366.
A. A. Kargulewicz, H. Stankowiak-Kulpa, M. Grzymisławski, Rola leczenia żywieniowego w chorobie Leśniowskiego-Crohna, [w:] „Gastroenterologia Polska”, 2010, 17(4), s. 300–303.
4. H. Ciborowska, A. Rudnicka, Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka, PZWL, Warszawa 2012.