Depresja to obecnie jedno z najczęstszych zaburzeń psychicznych. Zwykle dotyka osoby dorosłe, choć występuje także u dzieci i młodzieży. Charakteryzuje się długotrwałym obniżeniem nastroju, któremu towarzyszy szereg objawów somatycznych. Depresja często nie ma wyraźnej przyczyny. Może być jednak następstwem obiektywnych problemów.
Depresja reaktywna a depresja endogenna
Depresję, która jest formą reakcji na silny stres, nazywa się reaktywną, egzogenną czy zewnątrzpochodną – w opozycji do depresji endogennej (wewnątrzpochodnej), spowodowanej nieprawidłowościami w funkcjonowaniu organizmu, np. zaburzeniami poziomu neuroprzekaźników w obrębie ośrodkowego układu nerwowego. Ten tradycyjny podział depresji na postać egzogenną i endogenną jest obecnie kwestionowany przez wielu badaczy i klinicystów, ponieważ towarzyszące chorobie objawy są w obu przypadkach niemal identyczne. Znajomość przyczyn dolegliwości może jednak rozstrzygać o sposobie ich leczenia.
Przyczyny depresji egzogennej
Lista przyczyn, które wywołują depresję reaktywną, jest nieskończona, ponieważ każdy człowiek ma inny próg tolerancji na trudne sytuacje życiowe. Niektórzy są w stanie zachować pogodę ducha mimo śmierci przyjaciela, inni przeżywają załamanie psychiczne w związku ze zmianą miejsca zamieszkania. Znaczenie ma tutaj temperament jednostki, jej poziom samooceny, bagaż dotychczasowych doświadczeń, jakość relacji z bliskimi ludźmi, aktualna sytuacja zawodowa czy finansowa.
Jako najczęstsze przyczyny depresji reaktywnej wskazuje się:
- śmierć bliskiej osoby,
- rozstanie z życiowym partnerem (w szczególności – rozwód),
- utratę wolności (np. pobyt w więzieniu),
- przejście na emeryturę,
- problemy finansowe,
- konflikty z bliskimi osobami,
- życie w toksycznym związku partnerskim,
- choroby – własne lub bliskich osób (zwłaszcza przy złym rokowaniu),
- traumatyczne przeżycie (np. wypadek drogowy, pobicie, gwałt),
- mobbing w pracy lub inne formy nękania,
- przeprowadzkę, szczególnie do innego kraju,
- opuszczenie domu rodzinnego przez dzieci,
- zawód miłosny,
- trudności w pożyciu seksualnym.
Co ciekawe, depresja reaktywna nie musi wystąpić na skutek wydarzeń negatywnych i związanego z nimi poczucia straty czy zagrożenia. U niektórych osób pojawia się ona w związku z zawodowym awansem czy narodzinami dziecka.
Depresja egzogenna może rozwijać się także pod wpływem działania substancji psychoaktywnych – alkoholu, narkotyków, niektórych leków. Łagodną postacią depresji reaktywnej jest depresja sezonowa.
Jakie mogą być pierwsze objawy depresji? Dowiesz się tego z filmu:
Depresja reaktywna – objawy
Depresja w każdym przypadku przebiega podobnie, niezależnie od jej powodów. Liczba i nasilenie symptomów to kwestia indywidualna, także niezwiązana z pierwotną przyczyną choroby.
Depresja reaktywna objawia się ogólnym, stałym obniżeniem nastroju – smutkiem, pesymizmem, przygnębieniem, apatią, drażliwością, skłonnością do płaczu, brakiem energii, spadkiem aktywności psychomotorycznej. Osoba dotknięta tym zaburzeniem traci radość i poczucie sensu życia, nie ma motywacji do jakiegokolwiek działania. Ogranicza kontakty społeczne, przestaje interesować się tym, co normalnie sprawiało jej przyjemność, a niekiedy nawet zaniedbuje obowiązki. Ma problem z podejmowaniem najprostszych nawet decyzji, unika odpowiedzialności, co powiązane jest ze znaczącym spadkiem samooceny i wiary w siebie.
Specyficznym objawem depresji reaktywnej jest poczucie winy związane z jej bezpośrednią przyczyną. Chory nieustannie rozpamiętuje przykrą czy traumatyczną sytuację, analizuje własny w niej udział. Przeżywa żal, gniew czy bezradność związane z faktem, że w porę nie zapobiegł rozwojowi niekorzystnych wydarzeń.
Objawami towarzyszącymi depresji reaktywnej bardzo często są zaburzenia somatyczne, charakterystyczne w przebiegu depresji endogennej. Chory cierpi na różnego rodzaju dolegliwości bólowe, zaburzenia rytmu okołodobowego, łaknienia. Jest fizycznie osłabiony, ma problemy z utrzymaniem uwagi, koncentracji, zapamiętywaniem.
Osoba dotknięta depresją egzogenną często ma skłonność do zachowań autoagresywnych. Szuka ukojenia w substancjach psychoaktywnych. Zdarzają jej się myśli samobójcze. W skrajnych przypadkach może dojść do próby targnięcia się na własne życie.
Leczenie depresji egzogennej
Jeśli osoba cierpiąca na depresję reaktywną zostanie w porę objęta właściwą opieką, to najprawdopodobniej zostanie całkowicie wyleczona. Objawy mogą wprawdzie minąć samoistnie – w związku z ustąpieniem czynnika, który ją wywołuje. Ponieważ jednak nie zawsze się tak dzieje, a konsekwencje tej choroby mogą być równie poważne jak w przypadku depresji wewnątrzpochodnej, nigdy nie należy bagatelizować tej dolegliwości. Jeśli nie istnieje możliwość wyeliminowania jej źródła, warto niezwłocznie podjąć leczenie. Znajomość przyczyny depresji zdecydowanie ułatwia ten proces.
Jak wygląda leczenie depresji? Odpowiedź znajdziesz w filmie:
Najskuteczniejszą formą leczenia depresji egzogennej jest psychoterapia. Choremu najczęściej zaleca się terapię poznawczo-behawioralną – naukę radzenia sobie z nurtującym go problemem (zmianę nieprzystosowawczych zachowań i schematów myślenia na konstruktywne) oraz ćwiczenia umożliwiające zredukowanie negatywnych emocji. W zależności od specyfiki sytuacji pacjenta, psycholog lub psychiatra może sięgać także po inne metody leczenia. W przypadku nieprzepracowanych traum z dzieciństwa skuteczniejsza okazać się może terapia psychodynamiczna. Dla osób zmagających się z trudnościami w kontaktach społecznych odpowiednia jest terapia grupowa w nurcie humanistycznym.
Leczenie farmakologiczne oczywiście nie może rozwiązać problemu, który stał się przyczyną depresji egzogennej, lecz często warto włączać je w terapię depresji. Pacjentom często proponuje się niewielkie dawki leków antydepresyjnych (zwykle z grupy selektywnych inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny – SSRI), ponieważ podnosząc ogólne samopoczucie, ułatwiają choremu zmierzenie się z jego kłopotami.De