Wrażenie nierealności własnej osoby to najczęstszy objaw depersonalizacji. Ludzie zmagający się z tym stanem mogą również doznać specyficznego rozszczepienia siebie na część obserwującą oraz uczestniczącą. Depersonalizacja najczęściej wiąże się z zaburzeniami psychicznymi, zwłaszcza nerwicowymi i psychotycznymi. Mogą ją wywołać substancje psychoaktywne.

Jakie są przyczyny depersonalizacji?

Jak podkreślają psychiatrzy, nie istnieje jedna konkretna przyczyna, która wywołuje depersonalizację. Stan ten uznawany jest w medycynie za objaw psychopatologiczny, który może wystąpić zarówno u osób zdrowych, jak i borykających się z problemami natury psychicznej.

U osób zdrowych depersonalizacja ujawnia się jako przejściowy stan w momentach, takich jak silne napięcie emocjonalne, przeżycia duchowe, przeżywanie silnego stresu. Jest charakterystycznym stanem u osób cierpiących na epilepsję. Zazwyczaj pojawia się tuż przed atakiem epileptycznym, czasami może wystąpić także w stanach ponapadowych. Epizody depersonalizacji mogą pojawiać się także na etapie dzieciństwa, kiedy to kształtuje się osobowość.

Wbrew dość powszechnym opiniom depersonalizacja nie jest chorobą psychiczną. Pojawia się jako objaw w zaburzeniach nerwicowych, depresji a także zaburzeniach psychicznych o charakterze psychotycznym. W takim przypadku depersonalizacji towarzyszą typowe objawy psychotyczne (urojenia na temat własnych doznań, omamy, objawy katatoniczne) oraz uczucie utraty kontroli nad własną psychiką a sama depersonalizacja ma charakter znacznie bardziej nasilony niż u osób zdrowych. Stany depersonalizacji mogą być spowodowane zażywaniem substancji psychoaktywnych, takich jak dietyloamid kwasu lizergowego (LSD), meskalina, fencyklidyna (PCP) oraz spożyciem grzybów halucynogennych (najczęściej zawierających psylocybinę).

Depersonalizacja a zaburzenia dysocjacyjne

Depersonalizacja często zaliczana jest do grona zaburzeń dysocjacyjnych. Objawiają się jako częściowa bądź całkowita utrata integracji między przeszłością a teraźniejszością, a także jako utrata poczucia własnej tożsamości oraz kontroli nad kończynami. Zaburzenia dysocjacyjne są traktowane jako zaburzenia nerwicowe, spowodowane (podobnie jak depersonalizacja) w większości przypadków przeżywaniem silnego stresu, urazów psychicznych oraz silnych emocji. W rozwoju zaburzeń dysocjacyjnych istotną rolę odgrywają traumatyczne przeżycia z dzieciństwa.

Trudno zakwalifikować depersonalizację jako zniekształconą percepcję pojawiającą się z udziałem bodźca do jakiegokolwiek rodzaju zaburzeń dysocjacyjnych (amnezji dysocjacyjnej, fugi dysocjacyjnej, osłupienia, zaburzenia transowego, drgawek dysocjacyjnych, dysocjacyjnego zaburzenia ruchu). Depersonalizacja może mieć jednak pośredni związek z jednym lub wieloma zaburzeniami dysocjacyjnymi.

Zobacz także: Rozdwojenie jaźni – przyczyny, objawy i leczenie osobowości mnogiej

Jakie są objawy depersonalizacji?

Osoby odczuwające stany depersonalizacji najczęściej opisują je jako wrażenia nierealności, przebywania poza rzeczywistością przy jednoczesnym przebywaniu w niej. Charakteryzuje to typowy objaw depersonalizacji, czyli przekonanie o utracie własnej tożsamości, specyficznym wyobcowaniu, a także pojawiającej się nierealności. 

Objawom depersonalizacji często towarzyszą zawroty głowy, które najczęściej pojawiają się nagle i ulegają stopniowemu osłabieniu. Depersonalizacja nie ma charakteru urojeniowego, zdaniem psychiatrów bardziej przypomina marzenie senne. Stany depersonalizacji w większości przypadków nie są jednak przyjemne. Zakłócenie postrzegania własnej osoby wywołuje wrażenie rozszczepienia osoby na część będącą obserwatorem rzeczywistości oraz część będącą uczestnikiem rzeczywistości.

Metody leczenia depersonalizacji

Depersonalizacja wywołana zażywaniem substancji psychoaktywnych w większości przypadków przemija wraz z ustaniem działania substancji, która ją wywołała (detoksykacji). Zdarza się, że stany depersonalizacji spowodowane traumatycznymi doświadczeniami ustępują samoistnie wraz z upływem czasu. Jeśli nie jest to możliwe, leczenie depersonalizacji związanej z przeżywaniem silnych emocji i stresu traktowane jest podobnie jak depersonalizacja wywołana zaburzeniami nerwicowymi i psychotycznymi.

Najczęściej metody leczenia depersonalizacji skupiają się na psychoterapii oraz farmakoterapii. Zdaniem lekarzy pomocne mogą okazać się selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (leki SSRI), a także leki przeciwpsychotyczne oraz leki normotymiczne (stabilizatory nastroju).

Bibliografia

1. Imielski W., Zaburzenia psychiczne i emocjonalne, Warszawa 2010.

2. Jarema M., (red.) Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny, Warszawa 2016.

3. Moore B.E., Fine B.D., Słownik psychoanalizy, Warszawa 1996.

4. Wciórka J., Pużyński S., Rybakowski J., Psychiatria, Wrocław 2012.