Demencja starcza (inaczej otępienie starcze) jest zespołem zmian chorobowych, które w znacznym stopniu upośledzają zdolność osób starszych do samodzielnego życia. Powoduje ograniczenie zasobu słów, trudności w zapamiętywaniu nowych informacji, zaburzenia orientacji przestrzennej. W miarę postępu choroby problemem staje się określenie tożsamości własnej czy osób najbliższych oraz aktualnego miejsca pobytu i czasu.

• Czy lek na wątrobę może zatrzymać demencję?
• Czy demencja zwiększa ryzyko powikłań COVID-19?
• 7 mitów na temat starzenia się - naukowcy już dawno je obalili!

Jakie są przyczyny demencji starczej?

U większości pacjentów objawy demencji starczej pojawiają się w przebiegu choroby Alzheimera, często skojarzonej z zaburzeniami naczyniowymi, głównie miażdżycą. Schorzenie to jest przyczyną zdecydowanej większości przypadków tego zespołu i wywołuje najcięższą jego postać.Inne przyczyny pojawienia się zespołu otępiennego (czyli demencji starczej) to:

• choroba Parkinsona,
• choroba Creutzfeldta-Jakoba,
• pląsawica Huntingtona,
• choroba z rozsianymi ciałami Levy’ego,
• zwyrodnienie czołowo-skroniowe,
• amyloidoza.

Wśród odwracalnych przyczyn demencji wymienia się niektóre stany niedożywienia czy awitaminozy.

Etapy zaawansowania i podstawowe objawy demencji starczej

Etapy kliniczne choroby otępiennej (demencji starczej) definiowane są różnie. Najczęściej mówi się o trzech podstawowych fazach choroby – otępieniu stopnia lekkiego, średniego i ciężkiego. Według klasyfikacji Barry’ego Reisberga demencję o pochodzeniu alzheimerowskim dzieli się natomiast na siedem etapów:

• I – brak jest widocznych charakterystycznych objawów choroby;
• II – bardzo łagodne objawy w sferze poznawczej – czasowe zaburzenia pamięci, gubienie przedmiotów i zapominanie miejsc, w których schowało się określone rzeczy, problemy ze znalezieniem w czasie rozmowy właściwego słowa;
• III – łagodne zaburzenia poznawcze – dotyczą planowania, prawidłowego identyfikowania osób, ograniczają zdolność do wykonywania w sposób zorganizowany codziennych czynności, powodują problemy z zapamiętywaniem przeczytanych tekstów i ich interpretacją. W tej fazie pojawiają się też niewielkie zaburzenia nastroju, głównie pod postacią drażliwości i niepokoju;
• IV – utrata zdolności do wykonywania obliczeń matematycznych, samodzielnego dokonywania zakupów, płacenia rachunków, dbania o dom. Trudność sprawia przypominanie sobie niedawnych przeżyć i sytuacji. Chorzy zdają sobie sprawę ze swoich problemów, co często powoduje u nich wycofanie i spadek aktywności. W niektórych przypadkach w sposób aktywny zaprzeczają istnieniu choroby i dysymulują (starają się ukrywać swoje problemy), a nawet wchodzą w konflikt z otoczeniem, które stara się im uświadomić aktualny stan;
• V – etap średniozaawansowanych zaburzeń – dotyczy podstawowych funkcji: chory nie może przypomnieć sobie własnego adresu, nieprawidłowo określa czas i miejsce, w którym się znajduje, nie jest w stanie trafić samodzielnie do domu; zapomina o spożywaniu posiłków, o potrzebie zmiany odzieży. Wymaga stałej pomocy osób trzecich;
• VI – stan psychiczny pogarsza się, chorzy nie są zdolni do identyfikowania osób w otoczeniu, zaburzony jest rytm czuwania i snu, okresowo nie kontrolują nawet swoich funkcji fizjologicznych, wymagają stałej pielęgnacji. Obserwuje się u nich często stereotypię ruchową (potrzebę ciągłego wykonywania określonej, prostej czynności). Pojawiają się omamy wzrokowe i słuchowe, chory jest niespokojny, nieufny, okresy pobudzenia przeplatają się ze znaczną apatią i bezruchem;
• VII – zaawansowane stadium choroby, w którym stopniowo dochodzi do utraty zdolności ruchu, zmian napięcia mięśniowego, zaburzeń połykania i oddychania. Chory niezdolny jest do samodzielnego funkcjonowania, traci kontakt z rzeczywistością.

Inne objawy demencji starczej

Oprócz wymienionych wyżej typowych dla choroby Alzheimera objawów otępienia, rozpoznaje się w poszczególnych przypadkach demencji wiele różnorodnych symptomów. Obejmują one kilka sfer życia, a ich natężenie zależne jest od etapu choroby. Do typowych zaburzeń sfery zapamiętywania i konsolidacji informacji należą: zapominanie o spotkaniach, powtarzanie tych samych treści w rozmowach, gubienie różnych, niekiedy nawet bardzo cennych przedmiotów, trudności w znalezieniu drogi czy wyjścia w nowo poznanym otoczeniu.

Choroba narusza funkcje przestrzenno-wzrokowe – chory traci zdolność do rozpoznawania twarzy, wykonywania precyzyjnych, a następnie nawet prostych czynności, np. ma problem z ubraniem się. Traci też zdolność do zarządzania swoim życiem – zapomina o płaceniu rachunków, pozostawionym na ogniu czajniku itd. Nasilają się stopniowo zaburzenia mowy – zubaża się słownik, dochodzi do ograniczenia komunikacji.

Objawami demencji starczej są też zaburzenia nastroju – apatia, nerwowość, płaczliwość, nieufność i depresja. W ciężkiej postaci choroby pojawiają się często omamy, psychotyczne urojenia, np. skłonności do rozmowy z głosem z radia, osobą nieistniejącą lub nieobecną.

Zobacz film: Pływanie w zimnej wodzie może leczyć demencję?

Bibliografia:

1. H. Förstl, Leczenie zespołów otępiennych, red. pol. T. Zyss, Wrocław 2005.

2. A. Prusiński, Neurologia praktyczna, Warszawa 2011.