Zespół Ashermana to, najogólniej mówiąc, nabyte zaburzenie ginekologiczne, przejawiające się obecnością zrostów wewnątrzmacicznych, które rozwija się w wyniku uszkodzenia błony śluzowej macicy. Ciężkie zrosty powodują brak lub skąpe miesiączki oraz niepłodność. Zespół Ashermana może być zdiagnozowany na podstawie badań, takich jak: wziernikowanie macicy, histerosalpingografia i sonohisterografia. Zaleca się chirurgiczne usunięcie zrostów wewnątrzmacicznych.

Czym jest zespół Ashermana? Przyczyny powstania

Zespół Ashermana (z ang. Asherman's syndrome) to grupa objawów, które pojawić się mogą w konsekwencji nadmiernego wyłyżeczkowania jamy macicy. Jest to zabieg, w którym po rozszerzeniu szyjki macicy dokonuje się usunięcia zawartości jamy macicy. Wykonywany jest po poronieniu, choć może też służyć jako forma aborcji w pierwszym trymestrze ciąży. Gdy przeprowadzany jest w zbyt radykalny sposób, istnieje wysokie ryzyko uszkodzenia śluzówki macicy. To z kolei staje się przyczyną powstania zrostów i blizn, które częściowo lub całkowicie zamykają światło narządu. Mianem zrostów określa się włókniste połączenia tkankowe, które łączą sąsiadujące ze sobą lub przeciwległe obszary macicy.

Do grupy podwyższonego ryzyka wystąpienia zespołu Ashermana należą również kobiety zmagające się ze schistosomatozą, czyli chorobą pasożytniczą, wywoływaną przez przywry należące rodzaju Schistosoma. Dodatkowo narażone są chore na gruźlicę narządów płciowych, którą uważa się za jedną z najczęstszych pozapłucnych postaci tej choroby. Spowodowana może być rozsiewem krwiopochodnym, przejściem zakażenia drogą płciową lub bezpośrednio z jamy brzusznej. W 85–100% przypadków gruźlicą zajęte zostają jajowody, a w w 90% endometrium. Zdecydowanie rzadziej dochodzi do zajęcia jajników. Badacze donoszą, że do zespołu Ashermana predysponować może także cesarskie cięcie lub miomektomia, czyli chirurgiczne usunięcie mięśniaków macicy przy zachowaniu narządu.

Zrosty wewnątrzmaciczne wystąpić mogą po ablacji endometrium. To zabieg usunięcia błony śluzowej wyściełającej macicę, podejmowany w przypadku nieprawidłowych lub nadmiernych krwawień macicznych, zwłaszcza u kobiet w okresie okołomenopauzalnym. W ich rozwoju dużą rolę odgrywa niedobór estrogenów, które są czynnikiem obniżającym zdolności naprawcze endometrium. Badacze specjalizujący się w dziedzinie medycyny reprodukcyjnej, Steven M. Klein i Celso-Ramón García, zwrócili uwagę na wpływ predyspozycji genetycznych na powstawanie zrostów wewnątrzmacicznych. Stwierdzili ich obecność u kobiet niepoddawanych żadnym procedurom zabiegowym.

Macica - wszystko co musisz o niej wiedzieć:

Zespół Ashermana – objawy

Kobiety zmagające się z zespołem Ashermana napotykają nierzadko trudności z zajściem w ciążę. Zrosty, wypełniając wnętrze macicy, mogą blokować dostęp do ujść jajowodów i uniemożliwiać implantację zarodka. Kiedy dojdzie do poczęcia, istnieje ryzyko nieutrzymania ciąży. U niektórych kobiet rozwijają się nawet poronienia nawykowe, czyli samoistne przerwania ciąży, do których dochodzi przynajmniej 3 razy z rzędu. Objawami zespołu Ashermana są: wtórny brak miesiączkowania lub bardzo skąpe i bolesne krwawienia menstruacyjne, skurcze i bóle brzucha.

Zespół Ashermana – rozpoznanie i leczenie

W procesie diagnostycznym w zespole Ashermana zastosowanie znajdują:

• sonohisterografia (SHG), czyli badanie ultrasonograficzne (USG) z wlewem roztworu fizjologicznego soli (do jamy macicy podaje się roztwór NaCl w stężeniu 0,9%),
• histerosalpingografia (HSG), czyli specjalny rodzaj badania rentgenowskiego uwidoczniający jamę macicy i jajowody,
• histeroskopia diagnostyczna, czyli tzw. wziernikowanie macicy. To badanie ginekologiczne, umożliwiające ocenę stanu wewnętrznych ścian macicy i klasyfikowanie nasilenia zrostów. Pozwala określić ich wielkość, umiejscowienie i liczbę.

Zespół Ashermana – leczenie

Leczenie opiera się przeważnie na histeroskopowym uwalnianiu zrostów wewnątrzmacicznych, co określane jest mianem złotego standardu leczenia zespołu Ashermana. Endoskopowy zabieg operacyjny przywraca prawidłową budowę jamy macicy, stymuluje proces regeneracji błony śluzowej macicy i zmniejsza ryzyko ponownego pojawienia się zrostów. Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu ogólnym. Przed przeprowadzeniem histeroskopii operacyjnej u niektórych kobiet konieczne jest leczenie hormonalne, podejmowane w celu zmniejszenia grubości ścian macicy. Dodatkowo wskazane jest badanie czystości pochwy, na podstawie którego lekarz zalecić może stosowanie przez kilka dni oczyszczających pochwę globulek. Z kolei po zabiegu, by zmniejszyć ryzyko powstania zrostów, wewnątrz macicy umieszcza się tymczasowo plastikowy cewnik oraz podejmowane bywa leczenie estrogenami i niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi (NLPZ).

Leczenie zespołu Ashermana – powikłania

Zabiegi uwalniania zrostów wewnątrzmacicznych wiążą się z ryzykiem powikłań. Należą do nich m.in.: krwawienie, przebicie ściany macicy, zakażenia narządów i tkanek miednicy mniejszej.

Bibliografia:

1. Bręborowicz G.H., Banaszewska B., Położnictwo i ginekologia. T. 2, Ginekologia, Warszawa, PZWL, 2007.
2. Siemion-Szcześniak I., Gruźlica układu moczowo-płciowego, „Postępy Nauk Medycznych”, 2007, 12, s. 557-559.
3. Capella­-Allouc S., Morsad F., Rongieres-­Bertrand C. i wsp., Hysteroscopic treatment of severe Asherman’s syndrome and subsequent fertility, „Human Reproduction”, 1999, 14, s. 1230–1233.
4. Szkodziak P., Biernacka A., Czuczwar P. i wsp., Zespół Ashermana - od rozpoznania do ciąży. Opis przypadku, „Forum Położnictwa i Ginekologii”, 2014, 14, s. 24–36.
5. Klein S.M., Garcia C.R., Asherman’s syndrome: a critique and current review, „Fertility and Sterility”, 1973, 24, s. 722–735.