Smog powstaje, kiedy szkodliwe związki chemiczne przedostają się do atmosfery. W jego skład wchodzą pyły i substancje, które wpływają negatywnie na zdrowie człowieka. Są to: tlenki azotu, dwutlenek siarki, tlenki węgla, węglowodory, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne i sadza. Ze względu na jego skład wyróżnia się smog fotochemiczny i smog kwaśny. Zanieczyszczenie powietrza obserwuje się przede wszystkim w dużych miastach, głównie w sezonie grzewczym (od września do kwietnia), ale niekiedy także w upalne dni. W Polsce problem dotyczy głównie województwa śląskiego i małopolskiego. Nazwa smog pochodzi od połączenia angielskich słów “smoke” i “fog”, które oznaczają kolejno “dym” i “mgła”.
Jak powstaje smog fotochemiczny?
Smog fotochemiczny jest zanieczyszczeniem powietrza, które powstaje w gorące, suche i bezwietrzne dni w miastach, w których panuje duże natężenie ruchu ulicznego. Zjawisko obserwuje się najczęściej w miesiącach letnich (od czerwca do września). W Polsce pojawia się on przede wszystkim w Warszawie i Krakowie, natomiast na świecie m.in. w Los Angeles (stąd jego druga nazwa – smog typu Los Angeles), Atenach, Pekinie, Nowym Jorku, Paryżu i Tokio.
Smog fotochemiczny ma postać brunatnej mgły unoszącej się nad miastem. Pojawia się ona tylko w słoneczne dni, ponieważ związki chemiczne zawarte w spalinach samochodowych mają zdolność wchodzenia w reakcję ze światłem, w wyniku czego dochodzi do ich utlenienia. Substancje przenikają do atmosfery i są obecne we wdychanym powietrzu. Smog fotochemiczny powoduje także ograniczenie widoczności.
W skład smogu fotochemicznego wchodzą: tlenki azotu, tlenki węgla, węglowodory, ditlenek azotu. W wyniku reakcji fotochemicznych powstają z nich azotan nadtlenku acetylu, aldehydy, formaldehyd, ozon. Ostatnia substancja to trujący gaz, który powoduje trudności w oddychaniu.
Wpływ smogu fotochemicznego na zdrowie
Smog fotochemiczny powoduje, że we wdychanym powietrzu są obecne szkodliwe substancje. Z tego powodu mogą one stanowić zagrożenie dla zdrowia człowieka. Przede wszystkim zanieczyszczenia powietrza prowadzą do podrażnienia dróg oddechowych. W konsekwencji u wielu osób pojawiają się trudności w oddychaniu, kaszel, drapanie w gardle. Ponadto powietrze może być przyczyną podrażnienia oczu, które objawia się zaczerwienieniem, pieczeniem i nadmiernym ich łzawieniem.
Substancje obecne w smogu fotochemicznym mają działanie alergizujące. Uważa się, że wywołują one astmę oskrzelową, przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP) i przewlekłe zapalenie oskrzeli. U osób narażonych na wdychanie zanieczyszczeń może rozwinąć się choroba niedokrwienna serca, wzrasta także ryzyko zachorowania na raka płuc (i inne nowotwory). W skrajnych przypadkach może dojść do niewydolności oddechowej.
Na szkodliwe działanie smogu fotochemicznego narażone są szczególnie dzieci, osoby starsze i chorujące na schorzenia układu oddechowego. Zanieczyszczenie powietrza jest szkodliwe dla kobiet w ciąży – może ono wpływać na niską masę urodzeniową noworodka.
Smog kwaśny i fotochemiczny
Wyróżnia się dwa rodzaje zanieczyszczeń powietrza: smog kwaśny i fotochemiczny (lub smog londyński i typu Los Angeles). Różnice między nimi dotyczą składu chemicznego oraz miejsca i czasu powstawania. Oba rodzaje smogu wpływają negatywnie na zdrowie człowieka.
Smog londyński, nazywany także smogiem kwaśnym, składa się z dwutlenku siarki, tlenków węgla, tlenków azotu, a także z sadzy i trudno opadającego pyłu. Obserwuje się go od września do kwietnia, najczęściej jednak od listopada do stycznia. Pojawia się on, kiedy zanieczyszczenia powietrza unoszą się do góry, gdy zachodzi zjawisko tzw. inwersji temperatury.
Przyczyną smogu londyńskiego jest tzw. niska emisja, czyli zanieczyszczenia, które powstają ze spalin samochodowych, spalania węgla w piecach. Duży wpływ mają również przemysł i elektrownie węglowe. Natomiast smog typu Los Angeles jest związany głównie z transportem.
Jak chronić się przed smogiem fotochemicznym?
Istnieje kilka sposobów na to, aby ochronić się przed smogiem fotochemicznym. Jeżeli wiadomo, że zanieczyszczenie powietrza jest duże, warto ograniczyć przebywanie na zewnątrz. Osoby, które muszą spędzać czas na świeżym powietrzu, powinny zaopatrzyć się w maseczkę antysmogową. Natomiast w domu można zamontować oczyszczacz powietrza.
Zapobieganie skutkom smogu obejmuje takie działania, jak: oddychanie wyłącznie przez nos, wzmacnianie odporności, zdrowe odżywianie oraz spędzanie czasu na łonie natury poza miastem.
Zobacz film: Czym jest smog?
Bibliografia:
1. J. Jędrak, E. Konduracka, A.J. Badyda, P. Dąbrowiecki, Wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie. Krakowski Alarm Smogowy, online: https://krakowskialarmsmogowy.pl/text/download/id/922 [dostęp: 9.09.2019].