Retinopatia cukrzycowa to choroba, która dotyka ponad 60% chorych dłużej niż 20 lat na cukrzycę typu 2. Występuje aż u 90% diabetyków z cukrzycą typu 1. Osoby w wieku 20-65 lat najczęściej tracą wzrok właśnie z powodu retinopatii.

Czym jest retinopatia cukrzycowa?

Retinopatia cukrzycowa to powikłanie cukrzycy, które charakteryzuje uszkodzenie siatkówki oka. Powstaje na skutek zwiększonego poziomu cukru we krwi oraz nadciśnienie tętniczego, które niszczy naczynia krwionośne znajdujące się w oczach. Powoduje to, że pojawiają się mikrokrwotoki, wysięki oraz obrzęki siatkówki. Ich skutkiem jest pogorszenie widzenia, a nawet utrata wzroku. 

Przyczyną wystąpienia retinopatii cukrzycowej jest proces, który zachodzi w oczach na skutek zaburzeń krążenia i przewlekłego niedokrwienia. Ich symptomy to krwotoki do ciała szklistego oraz do siatkówki. 

Wraz z rozwojem choroby na siatkówce oka tworzą się błony i dochodzi do trakcyjnego odwarstwienia siatkówki. Skutkiem tego ostatniego zjawiska jest ślepota. Ryzyko rozwinięcia się retinopatii cukrzycowej zwiększają niedokrwistość, hiperlipidemia, nadciśnienie tętnicze. U osób, u których cukrzyca została zdiagnozowana w młodości, występuje większe prawdopodobieństwo powstania choroby oraz jej szybkiego postępowania.

Zobacz też: Polineuropatia cukrzycowa

Profilaktyka retinopatii cukrzycowej

Chorzy na cukrzycę w ramach samokontroli powinni regularnie badać wzrok. Zalecane jest badanie kontrolne dna oka wykonywane raz w roku. Osoby, u których już rozpoznano retinopatię cukrzycową, powinni zarezerwować na wizytę u okulisty 2 dni w ciągu roku. 

Zaawansowana retinopatia to sygnał do 3-krotnego odwiedzenia specjalisty od chorób oczu. Ważne, aby ciężarne chore na cukrzycę zgłaszały się do lekarza raz w miesiącu – zarówno w czasie ciąży, jak i połogu. 

Najważniejsze badania u diabetyków to: badanie ostrości widzenia, specjalistyczne testy pokazujące, w jakim stanie znajduje się siatkówka: angiografia fluoresceinowa (dzięki której widać miejsca przecieku naczyń zmienionych przez chorobę) oraz optyczna koherencyjna tomografia OCT.

Objawy retinopatii cukrzycowej

Początkowa faza rozwoju retinopatii cukrzycowej zazwyczaj jest bezobjawowa. Chory nie zauważa pogorszenia ostrości wzroku. Nie odczuwa też bólu w okolicach oczu. W tym stadium retinopatia może zostać wykryta jedynie w trakcie specjalistycznego badania u okulisty. Choroba, która się rozwinęła, objawia się stopniowym pogarszaniem widzenia. Niektóre osoby obserwują u siebie tzw. męty w polu widzenia bądź wykrzywianie się linii prostych. Zdarza się także, że cukrzyk nagle i bezboleśnie traci wzrok.

Stadia rozwoju retinopatii cukrzycowej

Retinopatia cukrzycowa dzieli się na kilka etapów postępowania. Różnicuje je obraz dna oka pacjenta. Są to:

• retinopatia cukrzycowa prosta (nieproliferacyjna) – w jej przebiegu na dnie oka są widoczne mikrotętniaki, czyli uwypuklenia naczyń włosowatych siatkówki, które na dnie oka przypominają czerwone kropki. To objaw retinopatii pojawiający się najczęściej . Kolejnym symptomem choroby są wybroczyny śródsiatkówkowe – o kształcie płomyków lub punkcików. Ostatni symptom retinopatii prostej to twarde wysięki. Powstają na skutek dużej przepuszczalności naczyń krwionośnych, poprzez które wydostają się rozpuszczone w surowicy krwi substancje lipidowe oraz proteiny i sama surowica. Wysięki mają białożółty kolor i wyraźne granice;
  
• retinopatia cukrzycowa przedproliferacyjna – oprócz objawów, które występowały w poprzednim etapie choroby, pojawiają się kolejne. Jeden z nich to wysięki miękkie, które są widoczne w miejscach, gdzie doszło do zawału siatkówki poprzez niedokrwienie i zamknięcie tętniczek. Rozpoznaje się je podczas badania oka jako „kłębki waty”. Kolejnym objawem stadium przedproliferacyjnego są nieprawidłowości naczyniowe wewnątrz siatkówki, tzw. śródsiatkówkowe. Pojawiają się też zmiany kształtu i zwężenia naczyń w oku. Stają się szersze i mają paciorkowaty kształt;
  
• retinopatia cukrzycowa proliferacyjna – w trakcie tego stadium w siatkówce powstają (profilerują) nowe, nieprawidłowe naczynia krwionośne. Ten proces nazywany jest neowaskularyzacją i bywa zauważalny, np. na tarczy nerwu wzrokowego. Nowo powstałe naczynia mają kruche ściany oraz przepuszczają substancje wraz z surowicą krwi do siatkówki. Pękając, tworzą wylewy i krwotoki. Oprócz tego prowadzą do pojawienia się obrzęków na siatkówce, jej odwarstwienia, a następnie utraty wzroku. Nieprawidłowe naczynia krwionośne w oku mogą też pojawić się w tęczówce oraz kącie przesączania, co zwiększa ciśnienie wewnątrzgałkowe i prowadzi do powstania jaskry neowaskularnej.
  

Diagnostyka retinopatii cukrzycowej

Aby zdiagnozować retinopatię cukrzycową wykonuje się: badanie ostrości wzroku, badanie oftalmoskopowe, fotografię barwną dna oka, angiografię fluoresceinową.

Zobacz też: Pies, który diagnozuje cukrzycę

Leczenie retinopatii cukrzycowej

Pierwsze etapy retinopatii cukrzycowej można leczyć fotokoagulacją laserową. Sprawia to, że nie rozwijają się dalsze zmiany w siatkówce. Dzięki leczeniu laserem można zatrzymać chorobę nawet o 90%. Osoby, u których retinopatia już się rozwinęła bądź nie kwalifikują się do terapii laserowej, podaje się preparaty, które chronią naczynia. W zaawansowanych przypadkach wykonuje się witrektomię.