Barwnik annato ma intensywną pomarańczowo–czerwoną barwę. Używany jest do barwienia produktów w przemyśle włókienniczym, spożywczym, farmaceutycznym czy kosmetycznym. Przez rdzennych mieszkańców Ameryki Południowej wykorzystywany jest do malowania ciał podczas rytualnych obrzędów i jako środek odstraszający owady. Zdania na temat szkodliwości annato są podzielone. Wskazuje się częściej na jego prozdrowotne działanie.
Barwnik annato – co to jest?
Annato to barwnik terpenowy, który stanowi mieszaninę karotenoidów, czyli organicznych związków chemicznych zaliczanych do grupy węglowodorów nienasyconych, występujących w niektórych strukturach roślinnych. Barwnik annato naturalnie otrzymuje się z miąższu otaczającego nasiona drzewa tropikalnego – arnoty właściwej (z łac. Bixa orellana L.) zwyczajowo nazywanej drzewkiem orleańskim. To gatunek drzewa należącego do rodzaju arnota i rodziny arnotowatych. Występuje w wybranych krajach Ameryki Południowej, na Wybrzeżu Kości Słoniowej, we Wschodniej Afryce, na Dominikanie, w Indiach.
Annato to nazwa surowego wyciągu powstałego z połączenia ekstraktu rozpuszczalnej w tłuszczach biksyny (wzór sumaryczny C25H30O4) i rozpuszczalnej w wodzie norbiksyny (wzór sumaryczny C24H28O4). W wykazie chemicznych dodatków do żywności uznanych przez wyspecjalizowane instytucje Unii Europejskiej za bezpieczne i dozwolone do użycia annato nadano numer E160b i przyporządkowano do grupy E100–E199, czyli barwników.
Jakie jest zastosowanie annato?
Annato to pomarańczowo-czerwony barwnik, który powszechnie wykorzystywany jest w przemyśle spożywczym. Jego kolor determinowany jest proporcją biksyny i norbiksyny, przy czym im więcej pierwszej substancji, tym jest bardziej pomarańczowy. Annato wzbogaca kolor produktów żywnościowych, takich jak: popcorn, oleje roślinne, ciasta i pieczywo cukiernicze, lody, dekoracje i powłoki na słodyczach, likiery, ryby wędzone, aromatyzowane płatki śniadaniowe, smakowe, fermentowane produkty mleczne, np. jogurty i serki waniliowe, orzechy w skorupce, margaryna. Jednak najbardziej znanym zastosowaniem barwnika annato jest proces barwienia w serze, w tym Cheshire, Munster, Leicester, Edam. Podczas zimy krowy, z których mleka wytwarzany jest ser, nie spożywają pasz zielonych, przez co zawartość żółtego barwnika w mleku jest niższa. W związku z tym ser z mleka zimowego jest bardziej blady, co kompensuje annato.
Annato może być dodawany jako przyprawa do wielu dań. Nie dość, że nadaje jedzeniu pomarańczowego koloru to także lekko pikantnego smaku z orzechowymi nutami. Annato znalazł też zastosowanie w przemyśle kosmetycznym. Używa się go w produkcji kolorowych kosmetyków, jak lakiery do paznokci i szminki, oraz balsamów, mydeł i szamponów. Ze względu na działanie ochronne na skórę pełnić może też rolę emolientu.
Ponadto barwnika annato używa się do barwienia: tkanin, drewna, rattanu, wikliny, preparatów medycznych oraz wyrobu farb. Annato znajduje się w składzie past do mebli i obuwia czy wosków do podłóg.
Zobacz film i dowiedz się ile chemii tak naprawdę znajduje się w żywności:
Barwnik annato – wpływ na zdrowie
Literatura przedmiotu zawiera wiele ciekawych doniesień na temat wpływu annato na zdrowie człowieka. Zawarte w nim karotenoidy pełnią rolę naturalnych przeciwutleniaczy i są prekursorami witaminy A, niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu. W związku z tym annato wykazuje działanie ochronne wobec szkodliwych dla organizmu wolnych rodników. Dodatkowo dostarcza składników mineralnych, a zwłaszcza selenu, wapnia, magnezu. Zapobiega tworzeniu blaszki miażdżycowej w tętnicach, co zmniejsza ryzyko rozwoju zawału serca oraz przyczynia się do wzrostu poziomu cholesterolu frakcji HDL. W medycynie ludowej annato wykorzystywane bywa do: zbijania gorączki, leczenia chorób nerek, dyzenterii (czerwonka), przyspieszania procesu gojenia ran i pleśniawek w jamie ustnej, zapobiegania oparzeniom słonecznym.
Annato – szkodliwość dla człowieka
Annato jest dobrze przebadanym dodatkiem do żywności pochodzenia naturalnego. Na podstawie ustaleń Wspólnego Komitetu Ekspertów FAO/WHO ds. Dodatków do Żywności dopuszczalne dzienne spożycie barwnika annato wynosi 2,5 mg/kg m.c. Z kolei dla biksyny określono poziom 12 mg/kg m.c. dziennie, a dla norbiksyny 0,6 mg/kg m.c. dziennie. Jednakże spożyty w nadmiernej ilości barwnik annato wykazuje szkodliwość, która przejawiać się może: nadmierną irytacją i nadpobudliwością, niedociśnieniem tętniczym krwi, egzemą, dolegliwościami bólowymi głowy, pokrzywką, obrzękiem. Na podstawie licznych analiz stwierdzono, że stosowany w odpowiednich dawkach, nie jest mutagenny, genotoksyczny ani rakotwórczy.
Żywności z annato wystrzegać się powinny osoby zmagające się z nietolerancjami pokarmowymi, gdyż barwnik może nasilić objawy im towarzyszące, jak: wzdęcia, zaparcia, ból brzucha, biegunka. Brak jest badań dotyczących działania barwnika annato podczas ciąży i karmienia piersią. E160B jest na dodatkiem do żywności zabronionym do stosowania w Australii.
Bibliografia:
1. Kopcewicz J., Lewak S., Fizjologia roślin, Warszawa, PWN, 2002.
2. Statham B., E213: Tabele dodatków i składników chemicznych. Warszawa, RM, 2006.