Leczenie nieoperacyjne wodniaka jądra polega na wyczekiwaniu i obserwacji ewentualnego powiększania się zmiany. Większość wodniaków wchłania się samoistnie, istnieją jednak wskazania, w których konieczne jest wykonanie zabiegu.

Czym jest wodniak jądra?

Wodniak jądra (hydrocele) jest zmianą łagodną, polegającą na gromadzeniu się płynu między blaszkami surowiczymi, otaczającymi jądro, lub w wyrostku pochwowym otrzewnej. W zależności od nasilenia choroby może dojść do miernego lub znacznego, niebolesnego powiększania się narządów płciowych męskich, zazwyczaj jednostronnie. Niekiedy obserwuje się zależność wielkości od pory dnia – rano jądro jest mniejsze, natomiast wieczorem się powiększa.

Wodniak jądra jest najczęściej obserwowany pod postacią wrodzoną, komunikującą u noworodków – szacuje się, że występuje nawet u 60% dzieci, częściej po prawej stronie. Czynnikami rozwoju u starszych chłopców i mężczyzn są urazy, a także choroby weneryczne, czyli przenoszone drogą płciową. U nich częściej występują zmiany niekomunikujące. W niektórych przypadkach gromadzenie się płynu między osłonkami jądra może być oznaką procesu nowotworowego, toczącego się w obrębie narządów płciowych. Sposób leczenia wodniaka jądra powinien być opracowywany indywidualnie.

Ogólne zasady diagnostyki i leczenia wodniaka jądra

Każde wystąpienie zmian w obrębie narządów płciowych wymaga obejrzenia przez lekarza pierwszego kontaktu, który w razie konieczności kieruje na dodatkowe badania (ultrasonografię jąder) oraz konsultację urologiczną. Wymagane jest różnicowanie z innymi schorzeniami, takimi jak przepuklina pachwinowa, skręt jądra lub jego przyczepków. Wybór leczenia wodniaka jądra uzależniony jest od wieku pacjenta oraz postaci (komunikującej lub niekomunikującej).

W większości przypadków możliwe jest podjęcie postawy wyczekującej. Jeśli zmiana powiększa się, konieczne jest postępowanie operacyjne – wycięcie (hydrocelektomia) lub opróżnienie płynu za pomocą igły, z podaniem środka powodującego zarośnięcie przestrzeni między blaszkami błony surowiczej, które obecnie wykonuje się bardzo rzadko. Takie działanie wykonywane jest w ramach chirurgii jednego dnia, która zakłada krótkie, kilkugodzinne przebywanie na oddziale. Bez względu na to, jaka metoda leczenia zostanie wybrana, może dojść do nawrotów wodniaka.

Kiedy można podjąć nieoperacyjne leczenie wodniaka jądra?

Bezoperacyjne leczenie wodniaka jądra możliwe jest w kilku szczególnych przypadkach. Postawę wyczekującą i obserwację podejmuje się u niemowląt, u których samoistne wchłonięcie następuje zwykle do końca 1. roku życia. Wodniaki komunikujące, występujące zwykle w tej grupie wiekowej, mają bardzo dobre rokowanie. Jedynym postępowaniem w takim przypadku jest obserwacja. Konieczność skierowania do chirurga dziecięcego lub urologa pojawia się w przypadku przetrwałych wodniaków, które utrzymują się powyżej 2. roku życia, lub gdy zmiana osiąga znaczne rozmiary.

U starszych chłopców i mężczyzn również w większości przypadków możliwe jest przybranie postawy wyczekującej – zmiana często samoistnie cofa się po kilku tygodniach. Stwierdzenie wodniaka niekomunikującego zwykle wymaga natomiast planowego postępowania chirurgicznego.

Farmakologiczne leczenie wodniaka jądra

Obecnie za jedyne skuteczne leczenie wodniaka jądra uznaje się operację chirurgiczną. Przyczynowe ani objawowe postępowanie farmakologiczne nie istnieje. Alternatywne działanie w postaci leczenia ziołami wodniaka jądra nie ma zastosowania, nie ma bowiem potwierdzenia, że przyspiesza proces wchłaniania zmiany. Należy pamiętać, iż wszystkie samodzielne próby leczenia w domu bez badania lekarskiego oraz odpowiedniej diagnostyki zwiększają prawdopodobieństwo opóźnienia rozpoznania groźnych dla życia i zdrowia zmian.

Zapobieganie nawrotom wodniaka jądra po operacji

Po ustąpieniu objawów wodniaka jądra po leczeniu chirurgicznym należy przestrzegać kilku zasad, które pomogą zapobiec jego nawrotom oraz ewentualnym powikłaniom. Zaleca się noszenie przewiewnej, luźnej bielizny, podjęcie oszczędzającego trybu życia na kilka tygodni po zabiegu. Objawy w postaci bolesności i obrzęku moszny w pierwszym okresie nie powinny niepokoić, w miarę czasu dochodzi do ich łagodzenia. Należy pamiętać o kontroli lekarskiej po 7–10 dniach od zabiegu. Prawidłowe gojenie się pozwala na szybki powrót do codziennych aktywności.

Jak jest zbudowany męski układ rozrodczy? Dowiesz się tego z filmu:

Bibliografia:

1. Patkowski D.: Przepuklina pachwinowa oraz wodniak powrózka nasiennego i jądra. (W:) Bagłaj M., Kaliciński P. (red.): Chirurgia dziecięca. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2016: 705–712

2. Bar K. (red.): Oksfordzki podręcznik urologii. Czelej, Lublin 2011.

3. Chilarski A. i in.: Zarys zagadnień chirurgii wieku dziecięcego. Polskie Towarzystwo Chirurgów Dziecięcych, 2009.

4. Wampler S.M., Llanes M.: Common scrotal and Testicular Problems. 2010;37(3):613-626.