Czas protrombinowy (z ang. prothrombin time – PT), zwany jest także czasem rekalcynacji lub czasem krzepnięcia po uwapnieniu. Czas protrombinowy jest parametrem sprawdzającym sprawność zewnątrzpochodnego układu krzepnięcia, czyli czynników krzepnięcia wytwarzanych w wątrobie. Badanie wykonuje się w celu diagnostyki chorób krwi, a także przed operacjami chirurgicznymi.
Zobaczcie, z czego składa się krew:
Czas protrombinowy (PT) – czym jest? Sposoby przedstawienia
Czas potrzebny do rozpoczęcia procesu krzepnięcia krwi (zatrzymania krwawienia) jest uzależniony od ilości zawartych w osoczu czynników krzepnięcia krwi. Jest to szereg substancji uczestniczących w procesie krzepnięcia, przedstawianych jako: protrombina, fibrynogen, czynnik V, czynnik VII oraz czynnik X. Proces krzepnięcia krwi zapoczątkowany jest przez tromboplastynę, która wytwarzana jest w uszkodzonej tkance. W samym procesie krzepnięcia jako pierwszy aktywuje się czynnik VII, który pobudza kolejne procesy kaskady krzepnięcia krwi. Zaktywowany czynnik X łączy się z czynnikiem V, co przekształca protrombinę w trombinę, która to następnie zmienia fibrynogen w fibrynę, dzięki czemu powstaje skrzeplina krwi. Czas protrombinowy, czyli czas powstawania skrzepu krwi, jest możliwy do ustalenia po pobraniu próbki krwi.
Czas protrombinowy można przedstawić w kilku wariantach. Pierwszym z nich jest różnica w sekundach pomiędzy czasem protrombinowym osoby badanej a osoczem kontrolnym (wyrażenie w sekundach). Ponadto, czas protrombinowy jest przedstawiany jako procent aktywności protrombiny (w procentach). W medycynie funkcjonuje również tzw. wskaźnik Quicka, który PT przedstawia jako procentowy wskaźnik czasu protrombinowego. Jednym z powszechnych sposobów wyrażenia PT jest międzynarodowy współczynnik znormalizowany, zwany INR (z ang. international normalized ratio).
Wskazania do badania czasu protrombinowego
Jak informują lekarze, najczęstszymi wskazaniami do przeprowadzenia oznaczenia czasu protrombinowego są planowane zabiegi kardiologiczne, kardiochirurgiczne, a także zabiegi z zakresu chirurgii naczyniowej (zwłaszcza w przypadku wszczepienia metalowych rusztowań lub protez naczyniowych), po których pacjent wymaga przyjmowania leków przeciwkrzepliwych przez określony czas (po wszczepieniu zastawek przez całe życie). Ponadto, badanie czasu protrombinowego powinno być przeprowadzane u osób z migotaniem przedsionków, które trwale zażywają leki przeciwkrzepliwe, a także u osób narażonych na chorobę zakrzepowo-zatorową, w której dochodzi do nieprawidłowego przepływu krwi w żyłach głębokich, najczęściej w kończynach dolnych. Czynniki krzepnięcia krwi są białkami wytwarzanymi w wątrobie, dlatego osoby cierpiące na niewydolność tego narządu również powinny mieć wykonane oznaczenie czasu protrombinowego. Badanie wykonuje się w diagnostyce skaz krwotocznych (zaburzeń w obrębie układu krzepnięcia), a także przed zabiegami operacyjnymi.
Czas protrombinowy – przebieg badania, jak się do niego przygotować?
Oznaczenie PT wykonywane jest na podstawie próbki krwi, która pobierana jest najczęściej z żyły łokciowej. Badanie czasu protrombinowego wykonywane jest w większości laboratoriów analitycznych. Ponadto, istnieje możliwość oznaczenia INR w specjalnych aparatach z krwi z opuszka palca (podobnie jak w glukometrze). W niektórych placówkach zaleca się wypicie szklanki wody przed badaniem, co ma pomóc w rozrzedzeniu krwi. Pobraną próbkę krwi umieszcza się w probówce z 3,8% roztworem cytrynianu sodu.
Czas protrombinowy – normy
Wartości referencyjne badania czasu protrombinowego różnią się w zależności od laboratorium, dlatego zawsze należy konfrontować otrzymane wyniki z normami dla miejsca, gdzie zostało wykonane badanie. Jednak najczęściej prawidłowe wartości czasu protrombinowego mieszczą się w zakresie 12–16 sekund, dla wskaźnika INR jest to 0,8–1,3 (dla osób przyjmujących leki przeciwkrzepliwe prawidłowe wartości mieszczą się między 2-3), a dla wskaźnika Quicka 80–120%. Jak informują lekarze, wynik czasu protrombinowego powyżej przedstawionych norm może wskazywać na wrodzone niedobry czynników krzepliwości krwi, przewlekle choroby miąższu wątroby, występuje w trakcie leczenia antagonistami witaminy K, w niedoborach witaminy K, a także w czasie stosowania doustnych środków antykoagulacyjnych i niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Wysoki czas protrombinowy jest charakterystyczny dla zatrucia pochodnymi kumaryny, przy niedoborach fibrynogenu, białaczce, mocznicy oraz chorobie Addisona-Biermera. Skrócenie czasu protrombinowego może być uwarunkowane trombofilią, okresem okołoporodowym, a także zakrzepicą i zwiększoną aktywnością czynnika VII.
Bibliografia:
- Andrzej Szczeklik (red.) Choroby wewnętrzne. Przyczyny, rozpoznanie i leczenie. Tom I, Kraków, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2005.