Cytryniec chiński w Azji Wschodniej stanowi popularną roślinę owocową, z której sporządza się dżemy, soki, konfitury. W Europie uprawiany jest najczęściej jako roślina ozdobna. Jednak najbardziej znany jest jako surowiec leczniczy. Zwiększa odporność organizmu na stresory, poprawia procesy poznawcze, kojarzeniowe, analityczne. Działa neuroprotekcyjnie, czyli ochronnie wobec układu nerwowego.

Cytryniec chiński – wiadomości ogólne

Cytryniec chiński (z łac. Schisandra chinensis (Turcz.) Baill.) to gatunek rośliny zaliczany do rodzaju cytryniec (z łac. Schisandra Michx.), należącego do rodziny cytryńcowate (z łac. Schisandraceae Blume). Roślina porasta rodzimie tereny Chin, Japonii, Korei, Rosji. Spotkać ją można w dolinach rzek i w górskich lasach.

Cytryniec chiński jako surowiec leczniczy

Surowcem leczniczym cytryńca chińskiego jest przede wszystkim owoc, który zwyczajowo określa się owocem o pięciu smakach lub jagodą o pięciu smakach. Zawiera m.in.: kwas jabłkowy, cytrynowy, winowy i bursztynowy, fosfolipidy, pektyny, fitosterole, witaminę C, karoteny, garbniki, cukry, tokoferole, alkohole cukrowe, saponiny triterpenowe. Niektórzy wykorzystują w celach leczniczych nasiona, liście czy korę rośliny. We wszystkich częściach cytryńca chińskiego znajduje się olejek eteryczny, bogaty m.in. w: cytral, alfa- i beta-chamigren, karen, p-cymen, alfa- i beta-pinen, terpinen, linalol, octan bornylu i citronelylu, limonen, seskwikaren.

Zioła - przy jakich dolegliwościach warto o nich pamiętać? Zobaczcie na filmie:

Cytryniec chiński i jego właściwości lecznicze

Cytryniec chiński ma liczne właściwości lecznicze. Roślina wykorzystywana była już w starożytności w tradycyjnej medycynie chińskiej. Na Wschodzie używano jej do zwalczania impotencji i leczenia rzeżączki. Stosowano ją w terapii chorób układu pokarmowego, do łagodzenia biegunki i objawów czerwonki. Cytryniec chiński sprawdzał się w leczeniu kaszlu, astmy, nadmiernej potliwości.

Obecnie cytryniec chiński ceniony jest za podnoszenie zdolności do pracy fizycznej i umysłowej, znany jest z łagodzenia stanów przemęczenia, poprawia ostrość widzenia w ciemności. Wykazuje właściwości przeciwdepresyjne, nootropowe, zwane też prokognitywnymi (poprawia funkcje poznawcze, takie jak pamięć, skuteczność nauki, motywację, kreatywność), neuroprotekcyjne (wpływa pozytywnie na stan układu nerwowego, chroniąc i regenerując neurony, tj. komórki nerwowe). Dodatkowo działa adaptogennie (wspomaga odporność organizmu na stres, łagodzi uczucie niepokoju, zwiększa zdolności przystosowawcze organizmu do środowiska), przeciwmiażdżycowo, detoksykacyjnie (pomaga oczyścić organizm z toksyn). Obecność bioflawonoidów i lignanów sprawia, że wpływa hepatoprotekcyjnie, czyli ochrania wątrobę. Ponadto usprawnia krążenie obwodowe, normalizuje ciśnienie krwi, redukuje poziomu cholesterolu, stymuluje syntezę glikogenu. Roślina pobudza apetyt i reguluje trawienie, stanowi źródło łatwo przyswajalnego żelaza, fosforu, magnezu, wapnia czy krzemu.

Cytryniec chiński – jak go stosować?

Różne są możliwości wykorzystania cytryńca chińskiego. W aptekach nabyć można nalewkę z cytryńca chińskiego (za opakowanie 50 ml zapłaci się około 25 zł). Istnieje też możliwość jej samodzielnego przygotowania. W tym celu potrzebne są:

• 1 szklanka dojrzałych owoców cytryńca,
• 1 szklanka spirytusu,
• 1/2 szklanki cukru,
• 1 szklanka wody źródlanej.

Cukier zalewa się wodą i wstawia na ogień. Po zagotowaniu i rozpuszczeniu odstawia się do ostudzenia. Następnie wodą z cukrem zalewa się owoce cytryńca i dodaje spirytus. Szczelnie zamknięty pojemnik z miksturą odstawia się na 4–6 tygodni. Od czasu do czasu należy nim wstrząsnąć. Na koniec nalewkę przecedza się i przelewa do butelek.

Ze świeżych owoców cytryńca chińskiego można przygotować kompoty, soki, dżemy, kisiel. Suszone zaś warto dodawać do musli, jogurtu czy spożywać w formie przekąski. Ekstrakt z nasion cytryńca chińskiego stanowi składnik suplementów diety. Opakowanie 60 kapsułek (po 600 mg każda) to koszt około 25 zł. Z kolei z liści przygotowuje się napar.

Przeciwwskazania do stosowania preparatów z cytryńca

Przeciwwskazaniami do stosowania preparatów z cytryńca chińskiego są: ostre zaburzenia pracy serca, epilepsja, ciąża.

Cytryniec chiński znalazł zastosowanie jako roślina ozdobna. Kwitnie w maju i czerwcu. Kwiaty osiągają do 2 cm średnicy, skupione są w grupach od 2 do 5 w kątach liści, zwisają na szypułkach. Początkowo mają biały lub kremowy kolor, przy przekwitaniu stają się różowe. Jesienią cytryńca chińskiego porastają czerwone, kuliste owoce o średnicy do 1 cm, zebrane w grupach od 10 do 40 w kłosowatą kiść. Liście przybierają atrakcyjne, żółte zabarwienie, a po roztarciu przyjemnie pachną. Roślina preferuje słoneczne lub ewentualnie lekko zacienione i ciepłe stanowisko. Należy ją osłonić od wiatru. Najlepiej rośnie na przepuszczalnej, wilgotnej i żyznej glebie. Podkreślić należy, że cytryniec chiński wykazuje dużą odporność na niskie temperatury (nawet do -30°C).

Bibliografia:

1. Hrynkiewicz-Sudnik J., Sękowski B., Wilczkiewicz M., Rozmnażanie drzew i krzewów liściastych, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001.

2. Strzelecka H., Kowalski J., Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000.

3. Czikow P., Łaptiew J., Rośliny lecznicze i bogate w witaminy, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa, 1988.

4. Kawecki Z., Łojko R., Pilarek B., Mało znane rośliny sadownicze, Olsztyn, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, 2007.

5. Karłowicz-Bodalska K., Bodalski T., Znaczenie surowców roślinnych w leczeniu schorzeń wątroby, „Postępy Fitoterapii” 2007, 3, s. 155-167.