Nieodpowiednia dieta i siedzący styl życia sprawiają, że w krajach wysoko rozwiniętych coraz więcej osób cierpi na zaparcia. Senes to roślinny środek przeczyszczający przeznaczony do krótkotrwałej terapii zaparć, zwłaszcza tych wynikających z błędów dietetycznych. Preparaty z senesu wykazują działanie przeczyszczające po 3–12 godzinach od spożycia. Senesu nie należy przyjmować w okresie ciąży i karmienia, a także podczas miesiączki. Jego długotrwałe stosowanie powoduje biegunki przyczyniające się do utraty witamin i cennych składników mineralnych oraz odwodnienia organizmu.

Co to jest senes?

Senes to nazwa produktu leczniczego powstałego z kilku gatunków krzewów z rodzaju Senna, z których najpopularniejsze to strączyniec ostrolistny i strączyniec wąskolistny. Surowcem leczniczym są liście senesu (z łac. folium sennae), a nieco rzadziej owoce senesu (z łac. fructus sennae), które mają postać dużych strąków. Substancje czynne senesu to: glikozydy, żywice, związki śluzowe i flawonoidy.

Senes występuje w Egipcie, Sudanie, Indiach, Pakistanie, Somalii i Arabii Saudyjskiej. Do lecznictwa został wprowadzony na przełomie X i XI w. Polecał go wielki lekarz średniowiecza – Awicenna, a mnisi klasztorni zalecali oczyszczające kuracje z liści senesu, które miały poprawić samopoczucie psychofizyczne i zapewnić dobry sen.

Senes na przeczyszczenie

Senes stanowi źródło glikozydów hydroksyantracenowych – sennozydu B, który nie jest wchłaniany w jelicie cienkim i w postaci niezmienionej dociera do jelita grubego. Jego działanie polega na stymulacji ruchów perystaltycznych jelit i zatrzymywaniu wchłaniania cząsteczek wody i elektrolitów w jelicie grubym. W konsekwencji następuje wzrost uwodnienia kału i zwiększenie objętości mas stolcowych. Dochodzi do pobudzenia skurczów jelita i przyspieszenia pasażu treści jelitowej. Dlatego zioło senes stosowane jest na przeczyszczenie.

Przeznaczone jest do terapii zaparć, zwłaszcza tych wynikających z błędów dietetycznych, przy szczelinach odbytu w celu ułatwienia wypróżnienia oraz na oczyszczanie jelit przed zabiegami diagnostycznymi lub operacyjnymi. Liść senesu powinien być stosowany tylko wówczas, jeśli efekt terapeutyczny nie może być osiągnięty poprzez zmianę diety lub stosowanie środków dietetycznych o działaniu łagodnie przeczyszczającym. Ważne są także jego pozytywne skutki w terapii padaczki, jak również bezsenności i lęku.

Senes na odchudzanie

Wiele osób zachęconych właściwościami przeczyszczającymi senesu stosuje go na odchudzanie, w celu pozbycia się nadliczbowych kilogramów. Niestety nie jest to mądre rozwiązanie. Jeżeli nie ma się zaparć, nie powinno się stosować senesu, bo rozleniwia jelita.

W jakich formach można przyjmować senes?

Najpopularniejszą formą przyjmowania senesu jest herbata. Opakowanie 30 saszetek kosztuje około 5 zł. Jedna saszetka herbaty zawiera 1 g liścia senesu. Herbatę przygotowuje się bardzo prosto. Należy 1 saszetkę zalać ¾ szklanki gorącej wody, a następnie zaparzać pod przykryciem przez około 10 minut. Herbatę senes zaleca się spożywać ciepłą raz dziennie, wieczorem, przed snem. Działanie herbaty senes zauważa się dość szybko, gdyż zazwyczaj po upływie 3–12 godzin następuje wypróżnienie. Jeśli po 3 dniach stosowania nie nastąpi efekt terapeutyczny, dalsze używanie preparatu należy skonsultować z lekarzem.

Senes może być także zażywany w postaci syropów i tabletek przeczyszczających. Do nabycia dostępne są także wysuszone liście. Należy ½ –1 łyżeczkę ziela zalać 150 ml gorącej wody, zaparzać pod przykryciem przez około 10 minut i przecedzić przez sitko. Napar można spożywać raz dziennie, najlepiej wieczorem. Opakowanie 50 g liści kosztuje około 3 zł.

Przeciwwskazania do stosowania zioła senes

Zioło senes nie powinno być spożywane przez osoby wykazujące objawy uczulenia na nie. Przeciwwskazaniem do stosowania go jest niedrożność, zwężenie lub atonia jelit, czyli ustanie ruchów perystaltycznych jelit. Ponadto nie jest wskazane dla osób zmagających się z chorobą Leśniowskiego–Crohna, zapaleniem wyrostka robaczkowego, wrzodziejącym zapaleniem okrężnicy czy niewydolnością nerek. Nie należy go stosować u osób doświadczających bólów brzucha o nieznanej przyczynie, podczas krwawienia miesiączkowego oraz w przypadku odwodnienia, któremu towarzyszy znaczna utrata elektrolitów. Ziela senesu nie wolno podawać dzieciom w wieku poniżej 12 lat oraz kobietom w ciąży i karmiącym piersią. Nie powinien być stosowany przez osoby zażywające leki obniżające poziom potasu, takie jak glikozydy nasercowe, leki antyarytmiczne, moczopędne, adrenokortykosteroidy lub zawierające korzeń lukrecji, ponieważ może dojść do interakcji powodujących zaburzenia równowagi elektrolitowej. Z preparatów z senesem nie mogą korzystać także mężczyźni z zapaleniem gruczołu krokowego, ponieważ zioło zwiększa obrzęk i skurcze gruczołu krokowego.

Senes – skutki uboczne

Przedawkowanie produktów z senesu może powodować skutki uboczne. Zawarte w nim substancje aktywne działają silnie drażniąco na układ pokarmowy. Wywołują biegunkę, która wiąże się ze sporym prawdopodobieństwem zaburzeń wodno-elektrolitowych. W konsekwencji dochodzi do obniżenia poziomu potasu w organizmie, co odpowiada za zaburzenia pracy serca i mięśni. Skutkami ubocznymi są bóle brzucha, nudności i wymioty. Zbyt długie stosowanie zioła senes może powodować białkomocz, krwiomocz, odkładanie pigmentów w błonie śluzowej jelita, świąd, pokrzywkę i wysypkę.

Bibliografia:

1. Podbielkowski Z., Słownik roślin użytkowych, Warszawa, PWRiL, 1989.

2. Strzelecka H., Kowalski J., Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa, Warszawa, PWN, 2000.

3. Sarwa A., Wielki Leksykon roślin leczniczych, Warszawa, Książka i Wiedza, 2001.