Kwercetyna jest jednym z flawonoidów najliczniej reprezentowanym w świecie roślin. Dzięki szerokiemu spektrum działania leczniczego uważana jest za panaceum. Coraz częściej stosuje się ją w profilaktyce i terapii chorób cywilizacyjnych, w tym nadciśnienia tętniczego, cukrzycy czy alergii. Jako silny przeciwutleniacz chroni komórki przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. Hamuje namnażanie komórek w obrębie nowotworu, poprawia nastrój, niweluje skutki zmęczenia i wspomaga kontrolę masy ciała.
Co to jest kwercetyna?
Kwercetyna (z łac. quercetum) to organiczny, wielopierścieniowy związek aromatyczny roślinnego pochodzenia, o wzorze sumarycznym C15H10O7. Ma postać żółtych, bezwonnych, igiełkowatych kryształów. Jest to pigment naturalnie występujący w tkankach roślinnych. Jest najbardziej rozpowszechnionym flawonoidem w produktach spożywanych przez człowieka. Zalecane dzienne spożycie kwercetyny wynosi 25 mg.
Kwercetyna – właściwości i działanie w lecznictwie
Kwercetyna wykazuje działanie przeciwzapalne (hamuje produkcję cyklooksygenaz – związków odpowiedzialnych za napędzanie odpowiedzi zapalnej organizmu), przeciwzakrzepowe, antynowotworowe (uniemożliwia formowanie guzów nowotworowych lub przyczynia się do zmniejszenia już istniejących), przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne.
Hamuje sklejanie się płytek krwi i wpływa rozkurczająco na komórki mięśni gładkich, w konsekwencji czego umożliwia regulację ciśnienia tętniczego krwi. Zmniejsza ryzyko wystąpienia choroby wieńcowej serca i udaru mózgu. Uszczelnia naczynia krwionośne i zmniejsza ich przepuszczalność. Wspomaga leczenie żylaków i niweluje kruchość naczyń krwionośnych.
Kwercetyna wspomaga wchłanianie witaminy C. Blokuje reduktazę aldozową – enzym predysponujący do powstania zaćmy. Chroni oczy przed szkodliwym promieniowaniem UV. Hamuje rozwój cukrzycy typu 2, polipów jelita i łuszczycy. Kwercetyna, ze względu na swoje właściwości, wskazana jest do stosowania w okresie wymagającym wspomagania odporności organizmu.
Kwercetyna może blokować replikację wirusów w komórkach, m.in. Herpes simplex odpowiadającego za opryszczkę. Badacze donoszą, że zmniejsza także aktywność hialuronidazy (enzym ułatwiający rozprzestrzenianie się obcych substancji i drobnoustrojów w organizmie). Kontroluje poziom sorbitolu, który w nadmiarze uszkadza układ nerwowy i nerki. Kwercetyna wspomaga kontrolę masy tkanki tłuszczowej. Hamuje adipogenezę (tworzenie komórek tłuszczowych) i pobudza proces spalania tkanki tłuszczowej.
Przeciwutleniające właściwości kwercetyny
Jednym z najbardziej pozytywnych aspektów kwercetyny są właściwości antyoksydacyjne wzmożone przez obecność wiązania podwójnego w pierścieniu C. Kwercetyna zapobiega nadmiernemu utlenianiu lipidów i białek na skutek szkodliwego działania wolnych rodników i innych reaktywnych form tlenu. Likwidując wolne rodniki, neutralizuje ich szkodliwe działanie na organizm człowieka, takie jak przyspieszenie procesów starzenia się skóry i wzrost ryzyka miażdżycy czy chorób nowotworowych. Działanie przeciwutleniające kwercetyny chroni przed utlenianiem frakcji lipoprotein o niskiej gęstości LDL w osoczu, doprowadza zaś do wzrostu stężenia lipoprotein o wysokiej gęstości HDL.
Antyalergiczne działanie kwercetyny
Kwercetyna stanowi składnik niektórych preparatów używanych w leczeniu alergii. Hamuje działanie enzymów biorących udział w produkcji leukotrienów (lipidy związane z układem immunologicznym uczestniczące w mechanizmach odpornościowych i procesach zapalnych związanych z astmą i alergicznym nieżytem nosa) i prostaglandyn (regulatory procesów fizjologicznych). Hamuje uwalnianie histaminy. Zmniejsza częstotliwość ataków astmy.
Pozamedyczne zastosowanie kwercetyny
Kwercetynę wykorzystuje się do barwienia bawełny na brązowo-czerwony, pomarańczowy lub oliwkowo-czarny kolor. Służy też jako odczynnik w analizie chemicznej. Kwercetyna używana jest w kosmetyce do produkcji środków do pielęgnacji włosów, a zwłaszcza szamponów przeciwłupieżowych, preparatów o działaniu przeciwtrądzikowym i kremów nawilżających. Aktywność antyoksydacyjna kwercetyny znalazła zastosowanie w preparatach zapewniających ochronę przeciwsłoneczną oraz kosmetykach przeciwstarzeniowych i przeciwzmarszczkowych.
Kwercetyna – występowanie
Kwercetyna występuje w kwiatach głogu, czarnego bzu i kasztanowca oraz zielu śledziennicy, dziurawca, estragonu i czerwca. Jej źródłem są: cebula, ciemne winogrona, jabłka, truskawki, seler, kalafior, jarmuż, czarna porzeczka, pomarańcze, brokuły, szpinak, kapusta, wiśnie, czereśnie, pomidory, brukselka, szpinak, grejpfruty, kokos, żurawina, kapary i fasola. Zawierają ją skrzyp, ruta, dziurawiec i rumianek. Można ją też znaleźć w produktach pochodzenia roślinnego, takich jak herbata, soki owocowe, wino, propolis i miód.
Kwercetyna dostępna jest w formie preparatów do suplementowania. Mają one zazwyczaj postać kapsułek. Zalecana dzienna porcja to 1 kapsułka przyjmowana w trakcie posiłku i popita dużą ilością wody. Opakowanie 60 kapsułek kosztuje około 90 zł.
Czym różnią się suplementy diety od leków? Jak powinno się je przyjmować? Odpowiedź na filmie:
Przeciwwskazania do suplementacji kwercetyny
Producenci suplementów z kwercetyną nie zalecają stosowania ich u dzieci i w przypadku nadwrażliwości na ten związek. Kwercetyna niewskazana jest dla kobiet w ciąży, karmiących piersią czy planujących ciążę.
Kwercetyna – skutki uboczne
Nadmiernie przyjmowana kwercetyna może powodować skutki uboczne, takie jak zaburzenia rytmu serca, wzrost ciśnienia tętniczego krwi i zmniejszone wchłanianie substancji czynnych leków.
Bibliografia:
1. Kohlmunzer S., Farmakognozja. Podręcznik dla studentów farmacji, Warszawa, PZWL, 1998.
2. Kobylińska A., Janas K.M., Kwercetyna, ważny flawonoid w życiu roślin, „Kosmos. Problemy nauk biologicznych”, 2015, 64(1), s. 113-127.
3. Mieszkowski J., Pałys A., Budzisz E., Kwercetyna – struktura, funkcje, zastosowanie kliniczne, „Farmacja Polska”, 2011, 67(1), s. 18-24.
4. Kobylińska A., Janas K.M., Prozdrowotna rola kwercetyny obecnej w diecie człowieka, „Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej”, 2015, 69, s. 51-62.