Ektopia to stan polegający na występowaniu narządu lub tkanki w miejscu innym niż fizjologiczne. Najbardziej znanym przypadkiem jest endometrioza, która w istotny sposób ogranicza płodność i wywołuje ból obniżający jakość życia. Chorobę opisał jako pierwszy w 1690 roku Daniel Shroen. Endometrium, tak jak i inne postacie ektopii, leczone jest przeważnie operacyjnie.

Co to jest ektopia?

Ektopia wywodzi się z języka greckiego od słowa εκτοπία, które oznacza przemieszczenie. Jest to występowanie narządu lub tkanki w miejscu innym niż fizjologiczne.

Na czym polega ektopia serca?

Ektopia serca określana bywa jako dekstrokardia. Jest to wrodzona wada, która polega na przesunięciu położenia serca. Lewa komora i koniuszek serca umiejscowione są po prawej stronie klatki piersiowej, a prawa komora w jej lewej połowie.

O ektopii serca mówi się także, gdy serce zlokalizowane jest częściowo lub całkowicie poza klatką piersiową. W zależności od jego umiejscowienia rozróżniono 4 typy wady. Najczęstszą jest postać piersiowa, która dotyczy około 2/3 przypadków. Serce położone jest do przodu od mostka. Blisko 1/5 przypadków ectopia cordis stanowi postać piersiowo-brzuszna, w której serce umiejscowione jest pomiędzy klatką piersiową a jamą brzuszną. Pozostałe przypadki to położenie brzuszne i szyjne serca.

Wada podlega leczeniu chirurgicznemu, które przeważnie jest procesem wieloetapowym. Niekiedy konieczna jest rekonstrukcja mostka, żeber i ścian klatki piersiowej w celu osłonięcia serca. Duża liczba przypadków choroby kończy się zgonem.

Czym jest odwrócenie trzewi?

Odwrócenie trzewi to nieprawidłowe położenie narządów znajdujących się w obrębie klatki piersiowej i jamy brzusznej. Polega na zlokalizowaniu narządów po przeciwnych stronach niż ich naturalne umiejscowienie. O ich położeniu mówi się, jakby były odbite w lustrze.

Co to są zęby ektopowe?

Ektopia może dotyczyć zaburzeń wyrzynania zębów, kiedy umiejscawiają się one w strukturach anatomicznych, w których fizjologicznie nie występują. Może to dotyczyć zębów stałych, mlecznych, nadliczbowych i dodatkowych.

Zęby ektopowe mogą być uwarunkowane genetycznie, spowodowane zaburzeniami w procesie wyrzynania uzębienia stałego, przetrwałymi zębami mlecznymi, stłoczeniem zębów stałych lub nadmiernie zbitą strukturą kości szczęk. Czynnikami sprawczymi mogą być urazy twarzy, torbiele, guzy czy stany zapalne kości.

Najczęstszą lokalizacją zębów ektopowych jest jama nosowa, zatoki szczękowe, gałęzie żuchwy, wyrostka kłykciowego i dziobiastego żuchwy, dolnego brzegu trzonu żuchwy, oczodołu, podniebienia i tkanek miękkich twarzy. W literaturze przedstawione zostały sporadyczne przypadki występowania zębów ektopowych w jądrach, jajnikach, przestrzeni zaotrzewnowej, śródpiersiu oraz okolicy krzyżowej i ogonowej. W większości przypadków zęby ektopowe podlegają chirurgicznemu usunięciu.

Stanowią źródło bólu. W zależności od położenia powodują rozmaite konsekwencje zdrowotne, m.in. skrzywienie przegrody nosowej, niedrożność i krwawienia z nosa, przetoki ustno-nosowe, stany zapalne, zaburzenia mowy, zatkanie kanałów łzowych i zniekształcenie podniebienia.

Czym jest ektopia endometrialna?

Ektopia endometrialna jest określana w środowisku medycznym jako endometrioza i gruczolistość zewnętrzna. Powszechnie stosowaną nazwą jest też ektopia szyjki macicy. Jest to obecność błony śluzowej macicy, czyli endometrium poza jamą macicy. Występuje stosunkowo często. Dotyczy 6–15% kobiet w wieku rozrodczym.

Pomimo intensywnych badań etiopatogeneza endometriozy pozostaje niejasna. Istniejące teorie uwzględniają udział układu immunologicznego, rolę inwazyjnej tkanki endometrioidalnej i hormonalne środowisko jamy otrzewnowej.

Najbardziej charakterystyczne objawy endometriozy to: bolesne miesiączki, bolesne oddawanie moczu czy stolca, przewlekły ból w obrębie miednicy mniejszej, ból podczas stosunku płciowego i ból związany z owulacją. Chore skarżą się na uczucie dyskomfortu i pobolewania brzucha, wzdęcia, biegunki czy naprzemienne biegunki i zaparcia przed miesiączką i w jej trakcie. Mogą się pojawić incydenty parć naglących czy częstomocz. Oprócz powyższych objawów ektopia szyjki macicy może powodować trudności z zajściem w ciąże.

Leczenie endometriozy ma na celu zmniejszenie lub wyeliminowanie bólu, zahamowanie dalszego rozwoju i regresję ognisk endometrialnych oraz przywrócenie płodności. Najlepsze efekty terapeutyczne przynosi skojarzenie leczenia operacyjnego i farmakoterapii.

Postępowanie chirurgiczne najczęściej opiera się na użyciu metody laparoskopowej. Leczenie farmakologiczne obejmuje terapię hormonalną i leczenie nieswoiste, objawowe, czyli przeciwbólowe. Ważną rolę odgrywa leczenie uzupełniające w postaci właściwej diety i trybu życia.

Ciąża pozamaciczna, czyli ektopowa

Ciąża ektopowa to poważny problem kliniczny, gdyż pozamaciczne zagnieżdżenie jaja płodowego stanowi stan zagrożenia życia ciężarnej. Najczęstszą lokalizacją ciąży ektopowej jest jajowód, rzadziej jajnik, otrzewna czy szyjka macicy. Ciąże pozamaciczne stanowią 1–2% wszystkich ciąż.

Wśród czynników predysponujących do ektopii jaja płodowego wymienia się przebyte wcześniej zabiegi chirurgiczne na jajowodach oraz infekcje w obrębie miednicy mniejszej i jamy brzusznej. Ciąża pozamaciczna bywa związana ze stymulacją jajników w leczeniu niepłodności i zapłodnieniem pozaustrojowym.

Bibliografia:

1. Koszowski R., Waśkowska J., Raczkowska−Siostrzonek A., Zęby ektopowe – problemy diagnostyczno−lecznicze, „Dental and Medical Problems”, 2004, 41(4), s. 807–810.

2. Basta A., Brucka A., Górski J. i wsp., Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące diagnostyki i metod leczenia endometriozy, „Ginekologia Polska”, 2012, 83(11), s. 871-876.

3. Drews K., Barlik M., Łukaszewski T., Leczenie zachowawcze endometrioza – praca poglądowa, „Ginekologia Polska”, 2012, 83, s. 209-213.

4. Bednarowska-Flisiak A., Endometrioza – nowe spojrzenie na etiopatogenezę i możliwości leczenia, „Postępy Nauk Medycznych”, 2008, 4, s. 258-260.

5. Sowa M., Smuczyński W., Senterkiewicz L. i wsp., Ciąża ektopowa – czynniki ryzyka, diagnostyka i leczenie, „Journal of Education, Health and Sport”, 2015, 5(11), s. 311-320.