Berberyna to organiczny związek chemiczny, który okazuje się pomocny w walce z otyłością i cukrzycą. Dodatkowo podnosi ogólną odporność organizmu. Wykazuje działanie antybakteryjne i przeciwpierwotniacze, przez co nazywana jest roślinnym antybiotykiem. Sprzyja namnażaniu się pożytecznych bakterii w układzie pokarmowym. Prowadzone są badania dotyczące właściwości antynowotworowych berberyny.
Co to jest berberyna?
Berberyna to organiczny związek chemiczny zaliczany do grupy izochinolinowych alkaloidów, czyli zasadowych związków zawierających azot.
Berberyna jest pochodzenia roślinnego. Związek ten znajduje się m.in. w:
- berberysie zwyczajnym – gatunek krzewu z rodzaju berberys i rodziny berberysowatych. Alternatywie określa się go jako berberys pospolity, kwaśnieć, kwaśnica pospolita;
- gorzkniku kanadyjskim – gatunek rośliny z rodzaju gorzknik i rodziny jaskrowatych;
- cynowodzie chińskim – gatunek rośliny z rodzaju coptoideae i rodziny jaskrowatych;
- mahonii pospolitej – gatunek krzewu z rodzaju mahonia i rodziny berberysowatych.
Berberynę zawierają zwłaszcza kora, kłącze i korzenie wymienionych roślin.
Berberyna – właściwości i zastosowanie
Berberyna wykazuje właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwbiegunkowe, przeciwpierwotniakowe, antydepresyjne, przeciwnadciśnieniowe. Związek ten obniża poziom cholesterolu i trójglicerydów, których nadmiar zwiększa ryzyko zawału serca. Działając rozkurczowo na mięśnie gładkie, wspomaga proces wydzielania żółci i działa przeciwbólowo.
Coraz częściej mówi się o przeciwnowotworowym działaniu berberyny. Alkaloid ten może powodować śmierć komórek nowotworowych wątroby HepG2 i MHCC97-L, indukując w nich apoptozę (naturalny proces zaprogramowanej śmierci komórki w organizmie wielokomórkowym) bądź śmierć w wyniku nadmiernej autofagii (kontrolowany rozkład fragmentów komórki i organelli komórkowych).
Berberyna na odchudzanie i cukrzycę typu 2
Berberyna znalazła zastosowanie w zwalczaniu nadmiernej masy ciała. Działanie to zawdzięcza się zwiększonej aktywności adiponektyny, czyli hormonu, który odpowiada za przemianę glukozy i kwasów tłuszczowych w wątrobie i mięśniach. Dodatkowo oddziałuje na gen SIRT1, przez co wpływa korzystnie na metabolizm, zmniejsza apetyt, intensyfikuje redukcję tkanki tłuszczowej i reguluje gospodarkę węglowodanową. Zmniejszając kumulację tłuszczu, obniża ryzyko rozwoju otyłości trzewnej.
Właściwości te wykorzystano również w leczeniu i zapobieganiu cukrzycy typu 2 i zespołu metabolicznego. Obniżone stężenie adiponektyny we krwi uważa się za jeden z czołowych determinantów wystąpienia cukrzycy insulinoniezależnej. Z kolei zwiększenie stężenia tego hormonu podnosi wrażliwość docelowych tkanek na insulinę. Dodatkowo zmniejszenie ekspresji genu SIRT1 jest czynnikiem predysponującym do rozwoju zespołu metabolicznego. Zaś wzrost działa profilaktycznie nie tylko wobec zespołu X, ale i wobec cukrzycy typu 2, dyslipidemii, otyłości, nadciśnienia tętniczego. SIRT1 wpływa na wzrost wydzielania insuliny endogennej, nie obniżając przy tym potencjału rezerw ustrojowych hormonu. Działa też protekcyjnie wobec wysp trzustkowych β, gdzie insulina jest produkowana.
Jak skutecznie walczyć z cukrzycą? Dowiesz się tego z filmu:
Berberyna – preparaty
Berberyna znajduje się w suplementach diety. Ze względu na jej wszechstronne działanie na ludzki organizm podejmowane są badania mające na celu wprowadzenie berberyny do nowoczesnej medycyny. W sprzedaży znajdują się przeważnie suplementy z berberyną w opakowaniach po 60 kapsułek, za które zapłaci się około 45 zł. Zawartość berberyny w kapsułce wynosi 400 mg. Zalecane dzienne spożycie to jedna kapsułka przyjmowana razem z jedzeniem.
Berberynę można też dostarczyć organizmowi, sporządzając własnoręcznie odwary z surowca zielarskiego berberysu zwyczajnego, którym jest przeważnie suszony korzeń. Za opakowanie 50 g zapłaci się około 13 zł. Jak przygotować odwar? Do 1 l zimnej wody dodaje się 1 łyżkę suszu, po czym gotuje na wolnym ogniu przez 15 do 20 minut i przecedza. W tym przypadku dawkowanie berberyny przedstawia się następująco: 3–4 razy dziennie po szklance preparatu między posiłkami.
Berberyna – przeciwwskazania do stosowania i skutki uboczne
Berberyna w tabletkach niewskazana jest kobietom w ciąży i podczas karmienia piersią. Nie powinna być też stosowana u osób poniżej 18 lat. Mimo że berberyna jest uważana za potencjalnie bezpieczną, może powodować działania niepożądane. Dłuższe stosowanie preparatów z berberyną wiąże się ze wzmożonym uwalnianiem bilirubiny, czyli pomarańczowo-czerwonego barwnika żółciowego, który jest produktem rozpadu hemoglobiny i innych hemoprotein. Może to prowadzić do rozwoju żółtaczki i kamicy żółciowej. Dodatkowo nadmiernie zażywana berberyna może działać poronnie i odkładać się w sercu, wątrobie i trzustce.
Bibliografia:
1. Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Farmakopea Polska X, Warszawa, Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014.
2. J. Wawryka, E. Barg, Wpływ ekspresji genu SIRT1 na rozwój i terapię zespołu metabolicznego u pacjentów onkologicznych, w: „Pediatric Endocrinology Diabetes and Metabolism”, 2016, 22(2), s. 60–65.
3. M. Dudkowska, K. Kucharewicz, Związki pochodzenia naturalnego modulujące starzenie i śmierć komórek, w: „Postępy Biochemii”, 2014, 60(2), s. 207–220.
4. I. Wojciechowska, Berberys pospolity – roślina ozdobna i lecznicza, w: „Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych”, 2017,66(3), s. 487–490.