Chrzęstniaki występują zwykle u osób poniżej 30. roku życia. Guzy częściej tworzą się w układzie kostnym mężczyzn.

Chrzęstniak – czym jest i jakie ma odmiany

Chrzęstniak to łagodny nowotwór tkanki chrzęstnej, który wywodzi się z chrząstki szklistej (tkanka łączna szkieletowa). Guz może występować pojedynczo lub gromadnie w okostnej, na powierzchni kości bądź wewnątrzkostnie. Zmiany nowotworowe najczęściej umiejscowione są tkankach kostnych (np. na mostku, zebrach, stopach lub obojczyku), ale znane są także przypadki, w których podłożem dla guza były tkanki miękkie, np. chrzęstniak krtani lub ucha. Wyodrębnia się trzy główne rodzaje chrzęstniaków:

• Chrzęstniak śródkostny – głównym miejscem jego występowania są kości dłoni, kość ramienia, uda i piszczelowa.
  
• Kostniakochrzęstniak – to pojedyncza kostna zmiana pokryta warstwą chrząstki szklistej. Narośl lokalizuje się w obrębie miednicy, kości udowej, piszczelowej lub ramieniowej.
  
• Chrzęstniak przykostny – to rozrośnięta chrząstka szklista tworząca się na powierzchni kości. Guz formuje się w kulistą narośl, która ma tendencje do wapnienia i kostnienia.
  

Dokładne przyczyny występowania chrzęstniaków nie są znane. Czynniki ryzyka to: dziedziczenie genetyczne, rozmaite urazy, złamania i procesy zapalne kości przebyte w historii, druga i trzecia dekada życia u mężczyzn.

Objawy chrzęstniaka

Guz narasta stopniowo i początkowo nie daje żadnych objawów. Pierwsze symptomy odczuwane są, gdy zmiana jest na tyle duża, że uciska otaczające ją naczynia krwionośne i tkanki, utrudniając ich pracę. Chrzęstniak objawia się tępym bólem stawów i zaburzeniami w ich funkcjonowaniu. Dolegliwości utrzymują się i mają charakter postępujący. Wraz z rozwojem nowotworu w stawach mogą pojawiać się wysięki, a temperatura ciała wokół guza może być miejscowo podwyższona. Zmiany powodują odkształcenia kości i mogą prowadzić do patologicznych złamań, do których dochodzi w tak niespodziewanych sytuacjach, jak np. siadanie lub wstawanie. Wiele objawów zależy od tego, w jakiej okolicy zlokalizowany jest guz:

• Otoczenie zatok i tchawicy – guz narastający w tej partii ciała może powodować trudności z oddychaniem.
  
• Podstawa czaszki – to jedna z najniebezpieczniejszych lokalizacji chrzęstniaka. Sygnalizują ją omdlenia, zawroty głowy, drgawki i silne bóle głowy.
  
• Stawy kostne – rozrastająca się w chrząstka szklista utrudnia ruchomość stawów.
  
• Mostek i żebra – guz umiejscowiony w tym miejscu może nie dawać symptomów bólowych, a jedynie niedogodności estetyczne. Objawia się on bowiem naroślą przypominającą twardy róg wyrastający z mostka.
  
• Ucho – to jedna z najrzadszych lokalizacji chrzęstniaków. Może być jednak przyczyną osłabienia zdolności słuchu.
  

Leczenie i diagnostyka chrzęstniaka

Zdiagnozowanie chrzęstniaków umożliwia wykonanie zdjęcia RTG, które pozwala ustalić dokładną lokalizację i rozmiar guza. Na zdjęciu rentgenowskim widać wyraźne obszary niezmineralizowanej chrząstki porastającej pewien obszar kości. Guzy mają zwykle nieregularny owalny kształt i około 3 cm wielkości.

Lekarz może też zlecić inne badania obrazowe, np.:

• angiografię (zdjęcie naczyń krwionośnych),
  
• tomografię komputerową (obrazującą ciało w różnej perspektywie),
  
• rezonans magnetyczny,
  
• pozytronową tomografię emisyjną (badanie PET – wstrzyknięcie do organizmu osoby chorej radioaktywnego cukru).
  

Po wstępnym zdiagnozowaniu guza na podstawie zdjęcia RTG, wykonywana jest biopsja – pobranie materiału z przypuszczalnie zmienionych chorobowo tkanek i poddanie go szczegółowej analizie laboratoryjnej celem potwierdzenia lub wykluczenia wstępnej diagnozy.

Najczęstszym sposobem pozbycia się chrzęstniaków jest leczenie chirurgiczne. W tym celu przeprowadzana jest resekcja (wycięcie) z tkanek autologicznych lub alloplastyka – zastąpienie ubytku kostnego metalowym lub plastikowym implantem. W przypadku dużych guzów, może zajść konieczność usunięcia kości wraz z nowotworem i zastąpienia jej protezą. Inne sposoby leczenia chrzęstniaków to:

• Radioterapia (najczęściej wykonywana w przypadku chrzęstniaka czaszki). Często jest łączona z operacją wycięcia guza. Naświetlanie zmienionego chorobowo miejsca zmniejsza ból i ryzyko złamań. Powoduje zmniejszenie chrzęstniaka i niszczy komórki nowotworowe.
  
• Chemioterapia – może zostać zalecona w przypadku, gdy istnieje ryzyko rozproszenia się w organizmie komórek rakowych lub już do tego doszło. Podawane leki mają redukować namnażające się tkanki i zmniejszają ryzyko wystąpienia przerzutów.
  
• Kriochirurgia – to metoda polegająca na wymrażaniu tkanek rakowych ciekłym azotem. Do guza wprowadzana jest rurka, przez którą wprowadzany jest ciekły azot.

Potencjalnie chrzęstniak jest łagodną odmianą nowotworu, która podlega leczeniu chirurgicznemu. Należy jednak zachować ostrożność i regularnie (co kilka miesięcy) kontrolować stan zdrowia po zakończonej terapii ze względu na możliwość wznowienia się guza i przeistoczenia z łagodnej do złośliwej postaci.