Niedobór enzymu lizosomalnego uczestniczącego w procesach degradacji glikosfingolipidów, czyli alfa-galaktozydazy, prowadzi do gromadzenia się globotriaozyloceramidu (Gb3) i pokrewnych związków w różnych tkankach i narządach. Związki, a w szczególności Gb3, gromadzą się w śródbłonku naczyniowym i mięśniach gładkich naczyń krwionośnych. Uszkadzają również neurony, prowadząc do rozwoju neuropatii. Gb3 przyczynia się też do niszczenia kłębuszków nerkowych, włókien mięśniowych w sercu, gruczołów skórnych i soczewki oka. Choroba jest dziedziczona w sprzężeniu z chromosomem X.
Jak wygląda życie z chorobą Fabry'ego? Dowiesz się tego z naszego filmu
Objawy choroby Fabry’ego
Do objawów charakterystycznych w chorobie Fabry’ego zaliczają się:
- neuropatia czuciowa, bóle neuropatyczne;
- angiokeratoma – ciemnoczerwone bądź sine zmiany skórne, które wynikają z nadmiernego poszerzenia naczyń krwionośnych w powierzchownych warstwach skóry. Tworzą punktowate zmiany, niekiedy łuszczące się. Najczęściej zmiany występują od poziomu kolan, sięgając aż do pępka. Mogą pojawić się również na błonach śluzowych jamy ustnej i spojówkach;
- upośledzenie pocenia się, choć zdarzają się przypadki nadmiernej potliwości. Ponadto spada tolerancji temperatury;
- zmętnienie rogówki i soczewki. W badaniu okulistycznym ujawniają się białawe lub brązowożółte smugi i wiry. Zmiany nie upośledzają zazwyczaj wzroku;
- zmiany w narządach, jak nerki, serca i naczynia mózgowe.
W zależności od stopnia niedoboru enzymu alfa-galaktozydazy wyróżnia się dwie postacie choroby. Pierwsza określana jest jako klasyczna. Aktywność enzymu wynosi mniej niż 1%. Początek choroby ujawnia się już we wczesnym wieku u małych chłopców. Przejawia się bólami dalszych części kończyn, a także zmianami na skórze, błonach śluzowych. Obserwuje się zmętnienie soczewki i rogówki oraz upośledzone pocenie. W miarę postępu choroby dochodzi do uszkodzenia nerek, kardiomiopatii przerostowej czy udaru mózgu.
Druga postać choroby Fabry’ego u mężczyzn rozwija się, gdy aktywność enzymu przekracza 1%. Objawy kliniczne występują później, nie są tak nasilone, jak również nie pojawiają się wszystkie. Jednak już w młodym i średnim wieku mogą prowadzić do uszkodzenia nerek czy mięśnia sercowego, a także udaru.
U kobiet nasilenie objawów choroby jest zmienne – od postaci zupełnie bezobjawowych po ciężki przebieg, zbliżony do postaci klasycznej u mężczyzn. Zróżnicowany obraz kliniczny ma kilka przyczyn. Po pierwsze różna jest wielkość resztkowej aktywności enzymu. Po drugie w związku z tym, że choroba jest sprzężona z chromosomem X, u kobiet nasilenie objawów zależy od tego, który chromosom X ulega inaktywacji. Zawsze u kobiet dochodzi do losowej inaktywacji jednego z chromosomów płciowych. W korzystnym układzie inaktywacji może ulec właśnie wadliwy chromosom.
Neuropatia czuciowa w chorobie Fabry’ego
W przebiegu choroby Fabry’ego obserwuje się napady bardzo nasilonego bólu o charakterze piekącym w dystalnych (najbardziej oddalonych od tułowia) częściach kończyn. Ból promieniuje dośrodkowo. Najczęściej wywołują go stres, zmiana temperatury, zmęczenie, nadmierny wysiłek fizyczny. Niekiedy ból jest tak nasilony, że staje się przyczyną niesprawności. Jeśli promieniuje aż do brzucha, może imitować np. zapalenie wyrostka robaczkowego. Nasilenie neuropatii czuciowej może zmniejszyć się z wiekiem, choć niekiedy dolegliwości utrzymują się przewlekle.
Leczenie choroby Fabry’ego
Leczenie choroby Febry’ego polega na stosowaniu metod łagodzących objawy, a także na wdrożeniu profilaktycznej i przyczynowej terapii zastępczej z wykorzystaniem brakującego enzymu. Leczenie neuropatii czuciowej opiera się na stosowaniu np. fenytoiny, karbamazepiny, gabapentyny. Nie wykorzystuje się standardowych niesteroidowych leków przeciwzapalnych, ponieważ zazwyczaj są nieskuteczne i niekorzystnie wpływają na czynność nerek. Konieczne jest unikanie czynników, które wywołują napady bólu, tj. stresu, nadmiernego wysiłku fizycznego. Niewydolność nerek czasami wymaga wykonania przeszczepu nerki. Co więcej, jeśli w przeszczepionej nerce występuje prawidłowa aktywność alfa-galaktozydazy w jej komórkach, nerka nie przejawia objawów chorobowych.
Leczenie przyczynowe to suplementacja analogu enzymu. Podaje się go dożylnie co 2 tygodnie. Ma to korzystny wpływ na łagodzenie objawów bólowych, zmniejszenie ryzyka wystąpienia powikłań narządowych, spadek prawdopodobieństwa udaru mózgu.