Borówka brusznica, zwana także borówką czerwoną i czerwoną jagodą, to niewysoka krzewinka o rozgałęzionych łodygach pokrytych drobnymi, skórzastymi listkami o owalnym kształcie, które nie opadają na zimę. Jej owoce to niewielkie, twarde, kwaśne jagody, które początkowo są białe, a w miarę dojrzewania czerwienieją. Mimo iż nie jest wymagająca w uprawie, borówkę brusznicę rzadko spotyka się w ogrodach, a w stanie surowym nieczęsto pojawia się ona w sprzedaży. Porasta za to większość iglastych i mieszanych lasów chłodnej strefy umiarkowanej półkuli północnej. Występuje powszechnie w całej Polsce.

Borówka brusznica a żurawina

Borówka czerwona często bywa mylona z żurawiną, ponieważ kuliste owoce obu zimozielonych krzewinek charakteryzują się intensywnym czerwonym kolorem i cierpkim smakiem. Mimo pewnych podobieństw, są to różne rośliny. Żurawina w stanie dzikim porasta głównie bagna i torfowiska. Jej łodygi płożą się przy ziemi, a owoce są znacznie większe od bardzo drobnych jagód borówki.

Borówka brusznica – roślina lecznicza

Zarówno owoce, jak i liście borówki brusznicy obfitują w składniki biologicznie czynne, cenne dla ludzkiego organizmu. Zebrane jesienią lub wczesną wiosną liście suszy się w zacienionych, przewiewnych miejscach, tak by zachowały żywą, ciemnozieloną barwę. Wykonuje się z nich głównie napary. Owoce zbiera się, nim staną się całkowicie dojrzałe. Spożywa się je głównie w postaci przetworów.

Liście borówki brusznicy wykorzystywane są najczęściej w leczeniu schorzeń dróg moczowych. Zawierają bowiem składniki o właściwościach moczopędnych, bakteriobójczych i przeciwzapalnych – glikozydy fenolowe (głównie arbutynę, w procesie rozpadu której powstaje hydrochinon – związek o silnym działaniu odkażającym), kwas chinowy, garbniki, antocyjany, sole mineralne (głównie magnezu), witaminy (B1, B2, PP, C).

Owoce borówki brusznicy mają zastosowanie głównie w regulowaniu procesów trawiennych. Wspierają także działanie układu odpornościowego. Stanowią bogate źródło witamin C, A i P. Zawierają również kwas jabłkowy i benzoesowy (naturalny konserwant, dzięki czemu długo zachowują świeżość), antocyjany (ideinę), cukry, pektyny, garbniki, sole mineralne.

Właściwości borówki brusznicy

Napary z liści borówki brusznicy to skuteczny środek w leczeniu stanów zapalnych dróg moczowych (zapalenia pęcherza moczowego, cewki moczowej czy miedniczek nerkowych), a także kamicy nerkowej. Wykazują działanie moczopędne (co przyczynia się do obniżenia ciśnienia krwi), antyseptyczne (odkażające drogi moczowe) oraz rozkurczowe i przeciwbólowe.

Dzięki swoim właściwościom ekstrakty z borówki brusznicy są pomocne w przypadku nieżytów żołądka czy jelit, wzdęć i biegunek. Zawarte w liściach i owocach garbniki działają ściągająco (m.in. zapierająco) i antybakteryjnie (niszczą drobnoustroje, w tym szczepy Helicobacter pylori) na błony śluzowe przewodu pokarmowego.

Owoce borówki brusznicy są naturalnym środkiem regulującym procesy trawienne. Pobudzają apetyt, hamują aktywność lipazy trzustkowej, czyli enzymu odpowiedzialnego za rozkład trójglicerydów. Przyczynia się to do mniejszego wchłaniania kwasów tłuszczowych i odkładania ich w postaci tkanki tłuszczowej.

Dzięki dużej zawartości antyoksydantów jagody brusznicy wykazują silne działanie przeciwutleniające. Wzmacniają i uszczelniają ściany naczyń krwionośnych. Są pomocne w walce z infekcjami. Wpływają korzystnie na stan skóry.

Borówka brusznica – działania niepożądane

Należy unikać przedawkowania wyciągów z borówki brusznicy. Stosowanie ich przez dłuższy czas w dużych dawkach może bowiem spowodować zatrucie hydrochinonem. Dominującymi objawami są wówczas wymioty, skurcze i bóle żołądka, zaparcia, a w stanach przewlekłych – niedokrwistość.

Napar z liści borówki brusznicy

Aby przygotować napar o działaniu leczniczym, łyżkę stołową suszonych liści borówki brusznicy zalewa się szklanką letniej wody, którą następnie doprowadza się do wrzenia i gotuje na wolnym ogniu pod przykryciem przez około 5 minut. Napój odstawia się na 10–15 minut, po czym przecedza przez sitko. Należy pić go 2–3 razy dziennie po 1/3 szklanki.

Przetwory z borówki brusznicy

Jagody borówki brusznicy doskonale nadają się na przetwory, które zachowują właściwości prozdrowotne owoców. Popularnym w Polsce wyrobem jest borówka do mięs – konfitura, która doskonale komponuje się z daniami z dziczyzny i drobiu, a także z serami. Galaretka z owoców brusznicy stanowi podstawę sosu cumberland – zimnego sosu do potraw mięsnych, stosowanego głównie w kuchni angielskiej. Z borówki brusznicy produkuje się także smaczne nalewki i soki.