Grzyby boczniaki są wykorzystywane w kuchni i cenione ze względu na pozytywny wpływ na zdrowie. Zawarta w nich lowastatyna zmniejsza stężenie lipidów i ryzyko rozwoju miażdżycy. Z racji obecności pleuranu wpływają korzystnie na układ odpornościowy. Boczniaki mają mało kalorii – 100 g grzyba dostarcza 33 kcal. Stanowią doskonałe źródło witamin z grupy B. Boczniaki są delikatnymi grzybami, szybko się kruszą i łamią.
Co to są boczniaki?
Boczniaki (z łac. Pleurotus (Fr.) P. Kumm.) to rodzaj grzybów należący do rodziny boczniakowatych (z łac. Pleurotaceae Kühner). Razem z drewnem tworzą antagonistyczną relację, z której boczniak czerpie korzyści, a drewno ponosi szkody. Powodują białą zgniliznę drewna, co nazywa się także zgnilizną korozyjno-destrukcyjną. Oprócz tzw. parazytyzmu sklasyfikowano je jako saprotrofy. To organizmy cudzożywne, które czerpią energię z martwych szczątków organicznych.
Najbardziej znany gatunek boczniaków
Jest wiele gatunków boczniaków, spośród których najbardziej znany jest boczniak ostrygowaty (z łac. Pleurotus ostreatus (Jacq.) P. Kumm.). Odkryty został w 1774 roku. Zwyczajowo nazywany bywa bedłką ostrygowatą, przyuszkiem ostrygowatym czy bocznotrzonowcem ostrygokształtnym. Boczniak ten jest rozpowszechniony na niemal całym świecie. Pospolicie występuje w Polsce. Porasta najczęściej drzewa liściaste, takie jak: grab, topola, buk, wierzba, brzoza czy orzech włoski.
Inne występujące w Polsce boczniaki to m.in.: boczniak łyżkowaty (z łac. Pleurotus pulmonarius (Fr.) Quel.), boczniak rowkowanotrzonowy (z łac. Pleurotus cornucopiae (Paulet) Rolland), boczniak topolowy (z łac. Pleurotus calyptratus (Lindblad ex Fr.) Sacc.), boczniak mikołajkowy (z łac. Pleurotus eryngii DC.) Quél). Gatunki te narażone są na wymarcie.
Poznajcie ciekawostki na temat grzybów:
Boczniaki – właściwości lecznicze
Boczniaki mają cenne właściwości zdrowotne. Stanowią źródło łatwo przyswajalnego białka oraz niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu witamin – zwłaszcza z grupy B (jak tiamina, niacyna, ryboflawina, pirydoksyna, kwas pantotenowy) i D oraz składników mineralnych, w tym potas, wapń, cynk, selen, sód.
Obecny w grzybach kwas foliowy wpływa korzystnie na układ nerwowy, poprawia samopoczucie psychiczne oraz działanie wątroby, jelit i żołądka. Dodatkowo bierze udział w tworzeniu soku żołądkowego. Witamina D działa korzystnie na stan kości i zębów. Z kolei zawarta w boczniakach lowastatyna obniża poziom cholesterolu we krwi, przez co zapobiega powstawaniu blaszek miażdżycowych i zmniejsza ryzyko powstania miażdżycy. Wpływa korzystnie na czynność śródbłonka naczyń krwionośnych i reguluje procesy krzepnięcia. W grzybach tych znajdują się też liczne aminokwasy, w tym zwłaszcza lizyna, leucyna, arginina.
Boczniak zawiera pleuran, który wykazuje działanie immunostymulujące. Pobudza układ odpornościowy na poziomie odporności komórkowej. Zmniejsza też częstotliwość występowania infekcji górnych dróg oddechowych i wykazuje właściwości przeciwnowotworowe. Ten polisacharyd hamuje rozwój nowotworów żołądka, piersi, jelit, prostaty. Owocniki boczniaków są źródłem przeciwwirusowych białek, a wyciągi wodne z grzyba hamują rozwój prątków gruźlicy i zwalczają bakterie gronkowca złocistego. Boczniaki dostarczają mało kalorii, stąd polecane są jako element diety redukcyjnej. Badacze podkreślają zdolność grzybów do obniżania poziomu cukru we krwi i niski indeks glikemiczny.
Mielone boczniaki
W ofercie niektórych aptek, sklepów ze zdrową żywnością czy ziołowych znajduje się suszony mielony boczniak ostrygowaty. Produkt dostępny jest w opakowaniach po 100 i 250 g, które kosztują odpowiednio 25 i 58 zł. Producenci polecają stosowanie go w celu m.in.:
- obniżenia poziomu cholesterolu (od 3 do 9 g dziennie),
- wspomożenia leczenia miażdżycy (od 6 do 12 g dziennie),
- ogólnego wzmocnienia organizmu (10 g dziennie).
Dodatkowo szacują, że jednemu gramowi suszonych grzybów odpowiada 10 g świeżych.
Boczniaki – wartości odżywcze
Wartości odżywcze boczniaków w 100 g produktu przedstawiają się następująco:
- wartość energetyczna – 35 kcal,
- węglowodany – 6,09 g,
- tłuszcze – 0,41 g, z czego około 70% stanowią wielonienasycone kwasy tłuszczowe,
- białka – 3,31 g,
- błonnik – 2,3 g.
Więcej o właściwościach odżywczych grzybów dowiecie się z filmu:
Boczniaki w sztuce kulinarnej
Boczniaki to wartościowy produkt spożywczy. Ma rozmaite zastosowanie w sztuce kulinarnej. Najczęściej grzyby te poddaje się marynowaniu. Najlepiej wykorzystać do tego młode i niewielkie owocniki, gdyż wysoce prawdopodobne, że w starszych będą larwy owadów, a duże mogą okazać się łykowate. Dodatkowo można je dusić, gotować, smażyć czy suszyć. Doskonale nadadzą się jako składnik zup czy sałatek oraz element farszu naleśnikowego. Czy boczniaki się myje? Tak, grzyby należy umyć, jednak trzeba to robić bardzo szybko, gdyż są jak gąbka i nasiąkają wodą.
Bibliografia:
1. J. Rajewska, B. Bałasińska, Związki biologicznie aktywne zawarte w grzybach jadalnych i ich korzystny wpływ na zdrowie, „Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej”, 2004, 58, s. 352–357.
2. M. Siwulski, K. Sobieralski, I. Sas-Golak, Wartość odżywcza i prozdrowotna grzybów, „ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość”, 2014, 1(92), s. 16–28.
3. J. Kalbarczyk, W. Radzki, Uprawiane grzyby wyższe jako cenny składnik diety oraz źródło substancji aktywnych biologicznie, „Herba Polonica”, 2009, 55(4), s. 224–232.
4. P. Škubla, Wielki atlas grzybów, Elipsa, Poznań 2007.