Badania hormonalne są bardzo ważnym elementem diagnostyki klinicznej wielu dolegliwości. Zalecane są kobietom przed ciążą, mającym problemy z miesiączkowaniem, obu płciom przy podejrzeniu schorzeń endokrynologicznych, ale również w diagnostyce takich problemów, jak trudności ze zrzuceniem wagi czy uporczywy trądzik.

Jak przygotować się do badań hormonalnych?

Większość badań hormonalnych nie wymaga specjalnego przygotowania. Badania hormonalne wykonuje się z krwi żylnej. Nie są więc obciążające dla pacjenta. Badanie hormonalne prolaktyny celem diagnostyki zaburzeń miesiączkowania powinno się wykonać na czczo, a na kilka dni przed nim powstrzymać się od stosunków seksualnych, jak i unikać silnego stresu w postaci np. zabiegu stomatologicznego. Silny stres czy seks to czynniki fizjologicznie podnoszące poziom prolaktyny w organizmie.

Na wynik badań hormonalnych mogą wpływać niektóre przyjmowane leki, bądź np. odstawienie leków antykoncepcyjnych. Powinno się więc uprzedzić lekarza zlecającego badanie o przyjmowanych lekach.

Zobacz także: Masz wahania nastroju? Winne mogą być hormony!

Kiedy robić badania hormonalne?

W przypadku niektórych badań hormonalnych ważna jest pora, w jakiej pobiera się krew (przykładem może być kortyzol). Niektóre hormony oznaczane są np. w odpowiednim momencie cyklu hormonalnego. Z kolei w przypadku badań hormonów FSH, LH, estradiolu czy progesteronu ważne jest odniesienie wyników do fazy cyklu. Czasami lekarz zleca badanie np. w 3.–4. dniu cyklu, a następnie np. w 20. dniu cyklu. Wynika to z cyklicznych zmian poziomu hormonów płciowych. Inne hormony, np. hormony tarczycy, są niezależne od cyklu. Ich pomiar można wykonać w dowolnym dniu. W celu dokonania diagnostyki hormonalnej warto po prostu skonsultować się z lekarzem, który powie, jakie badania hormonalne i kiedy należy wykonać.

Co do zasady badania hormonalne można wykonać w każdym dniu cyklu miesiączkowego ze względu na to, że laboratoria oznaczają wartości referencyjne dla danej fazy cyklu miesiączkowego.

Badania hormonalne przed zajściem w ciążę

Obecnie coraz częściej odnotowuje się przypadki niedoczynności tarczycy. U kobiet planujących ciążę warto więc wykonać już wcześniej badania hormonalne pozwalające wykluczyć zaburzenia poziomu hormonów tarczycy, co mogłoby mieć szkodliwy wpływ na zdrowie dziecka. Czasami na początku ciąży wykonywane są badania hormonalne obejmujące poziom progesteronu. Może mieć to kluczowe znaczenie w diagnostyce plamień czy bólu brzucha na początku ciąży, by w porę rozpocząć konieczną suplementację. Badania hormonalne odgrywają bardzo duże znaczenie w diagnostyce niepłodności. Jeśli para stara się długi czas o dziecko bez skutku, u kobiety wykonuje się przede wszystkim pełen panel hormonalny, by wykluczyć część przyczyn niepowodzeń.

Zobacz także: Testosteron to typowo męski hormon. Dlaczego u niektórych mężczyzn jest go za mało? 

Badania hormonalne u kobiet

Badania hormonalne są wykonywane przede wszystkim u kobiet prezentujących objawy zaburzeń w gospodarce hormonalnej. U kobiet miesiączkujących można na podstawie wywiadu oszczędzić pacjentce zbyt szczegółowej diagnostyki. Warto poszerzyć ją jednak o szczegółowe badania hormonalne, gdy:

• kobieta ma problem z zajściem w ciążę,

• miesiączki występują nieregularnie,

• miesiączki są zbyt obfite lub zbyt skąpe,

• od dłuższego czasu miesiączki nie pojawiają się w ogóle,

• nasilone są objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego.

Coraz częstszym rozpoznaniem u młodych kobiet jest zespół policystycznych jajników. Diagnostyka tego zespołu związana jest z licznymi badaniami hormonalnymi, a mianowicie:

• poziomu prolaktyny,

• ilorazu hormonu luteotropowego (LH) i hormonu folikulotropowego (FSH),

• poziomu androgenów,

• badania 17-hydroksyprogesteronu (17-OHP) celem wykluczenia wrodzonego przerostu nadnerczy.

Badania hormonalne w diagnostyce trądziku

Zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn trądzik może być znacznym problemem. Najczęściej nie pogłębia się diagnostyki trądziku przed podjęciem leczenia. Dopiero nieustępujący mimo leczenia trądzik lub objawy towarzyszące skłaniają lekarzy do pogłębienia diagnostyki i znalezienia hormonalnego podłoża dla tych problemów.

Jedną z głównych przyczyn trądziku mogą być zaburzenia spowodowane nadmiernym wydzielaniem androgenów przez nadnercza. U kobiet może objawiać się to dodatkowo hirsutyzmem, czyli pojawieniem owłosienia w miejscach typowych dla mężczyzn. Diagnostyka hiperandrogenizmu związana jest z oznaczeniem poziomu męskiego hormonu – testosteronu, jak również jego frakcji wolnej (niezwiązanej z białkami). Warto wykonać badanie poziomu prolaktyny, której nadmiar hamuje wydzielanie hormonów płciowych na różnych etapach. Jest wówczas pośrednią przyczyną hiperandrogenizmu.

Zobacz także: Robiłeś morfologię? Sprawdź, jak interpretować wyniki badania