Autyzm atypowy to schorzenie zaliczane do całościowych zaburzeń rozwoju. Tak jak nie ma dwóch identycznych przypadków jego klasycznej odmiany, tak trudno jednoznacznie wskazać swoiste objawy autyzmu atypowego, które będą dotyczyć każdego dziecka. Podobnie jest z leczeniem i terapią, które muszą być bardzo zindywidualizowane. Diagnostykę dodatkowo utrudnia fakt, że jego symptomy pojawiają się bardzo późno.

Co to jest autyzm?

Autyzm (z angielskiego nazywane także PDD – pervasive developmental disorder) to grupa złożonych zaburzeń rozwoju i funkcjonowania układu nerwowego u dziecka, której swoistymi objawami jest izolowanie się dziecka od otaczającego go świata oraz nieprawidłowy rozwój na niemal każdej płaszczyźnie. Choroba ta nie stanowi zagrożenia życia i nie skraca jego długości, ale znacznie utrudnia funkcjonowanie w społeczeństwie. Istnieją dwie duże klasyfikacje zdrowia psychicznego wydane przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne (klasyfikacja DSM-V) oraz przez Światową Organizację Zdrowia – WHO (klasyfikacja ICD). Do całościowych zaburzeń rozwoju według klasyfikacji ICD zaliczamy:

• F84.0 – autyzm dziecięcy,
• F84.1 – autyzm atypowy,
• F84.2 – zespół Retta,
• F84.3 – inne dziecięce zaburzenia dezintegracyjne,
• F84.4 – zaburzenie hiperkinetyczne z towarzyszącym upośledzeniem umysłowym i ruchami stereotypowymi,
• F84.5 – zespół Aspergera,
• F84.8 – inne całościowe zaburzenia rozwojowe,
• F84.9 – całościowe zaburzenia rozwojowe, nieokreślone.

Zobacz nasz film i dowiedz się wszystkiego o autyzmie 

Zobacz także: Definicja autyzmu, objawy, przyczyny oraz diagnoza i leczenie autyzmu

Najbardziej charakterystyczne objawy, które mogą świadczyć o istnieniu jednego z rodzajów zaburzeń autystycznych, to: trudności w kontaktach z innymi dziećmi, śmiech w nieodpowiednich sytuacjach, ograniczony kontakt wzrokowy, brak wrażliwości na ból, niewłaściwe przywiązanie do przedmiotów, opór przed zmianami, dążenie do rutyny, ciągłe powtarzanie słowa lub ciągu słów, ciągłe powtarzanie jednej, dość dziwnej zabawy, niechęć do przytulania, brak odpowiedzi na bodźce słuchowe, skrajna ruchliwość fizyczna, trudność w wyrażaniu potrzeb, nagłe napady złości oraz nierówny rozwój podstawowych umiejętności.

Autyzm atypowy – objawy

Autyzm atypowy różni się od klasycznego tym, że jego objawy pojawiają się zwykle bardzo późno (około 3 roku życia, a czasem nawet później) i nie spełniają wszystkich kryteriów autyzmu zawartych w klasyfikacji diagnostycznej. Rozpoznanie tego rodzaju choroby jest znacznie utrudnione, zwłaszcza, że u dzieci z autyzmem atypowym jedynie niektóre symptomy mogą świadczyć o istnieniu schorzenia.

Autyzm atypowy nie daje szczególnych objawów. W przypadku tego typu zaburzenia dziecko do 3 roku życia rozwija się prawidłowo, ale ma typowe dla spektrum autyzmu problemy z komunikacją, budowaniem relacji społecznych oraz rozwijaniem wzorców aktywności. Mogą mieć też zupełnie odmienne objawy w zależności od stopnia choroby oraz jej nasilenia. Symptomy mogą być mylące – na przykład dziecko ma problem z komunikacją werbalną, ale nie wykazuje potrzeby izolacji lub dziecko poprawnie buduje zdania, ale ma problem z komunikacją z innymi ludźmi. Ponadto rodziców powinny zaniepokoić następujące objawy:

• opóźniony rozwój mowy,
• brak wskazywania dłonią rzeczy, aby wzbudzić zainteresowanie innych osób,
• większe zainteresowanie przedmiotami czy zdarzeniami niż osobami znajdującymi się w otoczeniu dziecka,
• brak wodzenia wzrokiem za przedmiotami,
• brak wodzenia wzrokiem w kierunku patrzenia drugiej osoby.

Ponieważ objawy autyzmu atypowego występują bardzo późno, a ich nasilenie i rodzaje znacznie się różnią, tak naprawdę określenie listy swoistych objawów tego typu zaburzenia jest bardzo trudne. Choroba ta mylona jest często z zespołem Aspergera, upośledzeniem umysłowym lub psychozą dziecięcą. Przy atypowym autyzmie dziecko może wykazywać chęć przytulania się do ludzi, ale niestety brak umiejętności oceniania ich potrzeb. Dlatego nie należy ulegać stereotypom – nie każde dziecko z autyzmem unika bliskości z drugim człowiekiem.

Autyzm atypowy – przyczyny

Przyczyny autyzmu atypowego nie są do końca jasne i mimo wykonania szeregu badań, lekarze często nie są w stanie powiedzieć rodzicom, co spowodowało chorobę u ich dziecka. Jako czynniki ryzyka wskazywane są wadliwe geny (około 20 % przypadków), historia rodzinna, zanieczyszczenie środowiska, starszy wiek rodziców dziecka, wcześniactwo, mała waga urodzeniowa, niektóre leki przeciwdrgawkowe oraz ciąże w krótkim odstępie (mniej niż rok różnicy między ciążami).

Autyzm atypowy – terapia

Tak samo jak w każdym innym przypadku zaburzeń ze spektrum autyzmu, tak w przypadku autyzmu atypowego terapia powinna być zindywidualizowana i zaangażowana musi być w nią cała rodzina. Nie istnieje jedna metoda leczenia – dzieci mają różne potrzeby i objawy. Przede wszystkim autystyczne dziecko powinno znajdować się w swoim naturalnym środowisku, nie może być izolowane, a rodzice powinni być odpowiednio przeszkoleni (np. Rodzinne Spotkania Terapeutyczne). Osoby z najbliższego otoczenia powinny wspierać dziecko w rozwoju kluczowych kompetencji związanych z relacjami społecznymi.