Alergia to nadmierna, swoista odpowiedź immunologiczna na czynniki zewnętrzne, która prowadzi do wystąpienia objawów chorobowych. Najczęstszą alergią pokarmową jest alergia na białko mleka krowiego. Jej oznaki mogą dotyczyć przewodu pokarmowego, skóry lub układu oddechowego, a u wielu dzieci manifestacja kliniczna jest wielonarządowa.
Czym jest alergia na białko mleka krowiego?
W ciągu ostatnich lat zaobserwowano systematyczny wzrost występowania alergii pokarmowych. Najczęstszą z nich jest alergia na białko mleka krowiego (ABMK), która w większości przypadków ma charakter przemijający i ustępuje w ciągu kolejnych lat życia, co jest związane z nabywaniem tolerancji. W przypadku osób dorosłych należy do rzadkości.
Mleko krowie zawiera około 30 białek, które mogą stać się przyczyną reakcji alergicznych. Największe znaczenie mają białka kazeinowe, z których najczęściej uczulają frakcje α, najmniej κ i białka serwatkowe, a wśród nich główną przyczyną alergii jest beta-laktoglobulina i alfa-laktoalbumina.
Alergia na białko mleka krowiego u niemowląt
Alergia na białko mleka dotyczy od 1,9% do 3,2% niemowląt. Specjaliści donoszą także, że 25% dzieci wykazuje jednocześnie alergię na soję. Objawy alergii na białko mleka krowiego u niemowląt najczęściej w pierwszej kolejności dotyczą skóry lub przewodu pokarmowego.
Alergia na białko mleka krowiego – objawy
Uczulenie na białko mleka krowiego może dawać objawy:
- natychmiastowe – występują od kilku minut do 4–6 godzin po spożyciu pokarmu,
- opóźnione i późne – powstają od kilku do kilkunastu godzin po spożyciu pokarmu.
Objawy alergii na białko mleka krowiego przybierają przeważnie postać reakcji zlokalizowanych, czyli miejscowych. Rzadkością jest reakcja uogólniona w postaci zagrażającego życiu wstrząsu anafilaktycznego. Reakcje miejscowe mogą dawać objawy ze strony różnych układów. W przypadku układu nerwowego mogą się pojawić: nadpobudliwość, drgawki, omdlenia, zaburzenia snu oraz bóle i zawroty głowy. Ze strony układu oddechowego uczulenie na białko mleka krowiego objawia się świszczącym oddechem, sapką, przewlekłym kaszlem, nieżytem nosa i zwiększoną predyspozycją do rozwoju zapalenia oskrzeli, astmy i surowiczego zapalenia ucha środkowego.
Najczęściej zgłaszanymi przez chorych dolegliwościami są zmiany dotyczące układu pokarmowego. Te objawy alergii na białko mleka krowiego są nasilone zwłaszcza u niemowląt. Dzieciom dokuczają kolki, częste ulewanie, biegunka lub zaparcia, wymioty (mogą mieć nawet charakter wymiotów chlustających), śluz i krew w stolcu, bóle brzucha (nierzadko ma charakter kolkowy), refluks żołądkowo-przełykowy, enteropatia wysiękowa, zespół alergii jamy ustnej i brak przyrostu masy ciała. Dodatkowo mogą się rozwinąć zmiany skórne w postaci pokrzywki, obrzęku naczynioruchowego lub atopowego zapalenia skóry.
Leczenie alergii na białko mleka krowiego
Chorzy powinni mieć na uwadze, że białka odpowiedzialne za reakcję alergiczną cechuje bardzo duża oporność na działanie wysokich temperatur, dlatego mimo obróbki termicznej nadal zachowują swoje właściwości alergenowe. W związku z tym przetwory mleczne takie jak sery, masło, śmietana, serwatka i lody również zawierają białka o właściwościach alergizujących. Najlepszym rozwiązaniem jest skorzystanie z porad wykwalifikowanego dietetyka, który ustali odpowiednią dietę eliminacyjną. Niestety może ona doprowadzić do wystąpienia niedoborów pewnych składników odżywczych, a w konsekwencji negatywnie wpływać na rozwój organizmu.
Niekiedy stosuje się leki o działaniu ogólnoustrojowym i miejscowym, w tym przeciwhistaminowe, przeciwalergiczne i przeciwzapalne.
Co może jeść dziecko z alergią na białko mleka krowiego?
Według zaleceń Światowej Organizacji Alergologicznej (World Allergy Organization, WAO) w krajach rozwiniętych mleka innych ssaków niż krowa nie powinny być zalecane do żywienia dzieci z alergią na białka mleka krowiego. Preparaty sojowe, niegdyś często stosowane, są obecnie rzadziej zalecane ze względu na występowanie reakcji krzyżowej z białkami mleka krowiego.
W przypadku alergii na białko mleka krowiego u niemowląt karmionych piersią należy przeanalizować dietę matki i wyeliminować mleko i produkty mleczne z jej jadłospisu. U dzieci karmionych sztucznie należy zrezygnować z modyfikowanych mieszanek z mleka krowiego. W ramach diagnostyki i leczenia do diety wprowadza się mieszanki eliminacyjne. Przez okres 2–4 tygodni stosuje się mieszankę mleczną o wysokim stopniu hydrolizy. Po tym czasie przeprowadza się prowokację mieszanką mleczną, która polega na dwukrotnym jej podaniu w odstępie 72 h. Jeśli pojawią się objawy kliniczne, wprowadza się mieszanki elementarne (AAF). Dieta bezmleczna u dzieci z alergią pokarmową powinna być stosowana co najmniej przez 6 miesięcy. Po jej zakończeniu należy przeprowadzić prowokację, aby ocenić, czy była stosowana wystarczająco długo. Jeśli testy są ujemne, można stopniowo wprowadzać do diety mleko.
Alergia na białko mleka krowiego u dorosłych
Dorośli zazwyczaj nie wymagają tak restrykcyjnej diety jak dzieci. W celu dostarczenia odpowiednich ilości wapnia i witaminy D zawartych w mleku powinni spożywać suszone figi, jarmuż, brokuły, fasolę, kapustę białą i włoską, brukselkę i tłuste ryby morskie.
Bibliografia:
1. Dadas-Stasiak E., Kalicki B., Jung A., Najczęściej występujące przyczyny i rodzaje alergii u dzieci w świetle aktualnej epidemiologii, „Pediatria i Medycyna Rodzinna”, 2010, 6(2), s. 92-99.
2. Krauze A., Alergia na białko mleka krowiego – postacie kliniczne, „Alergia Astma Immunologia”, 2015, 20(1), s. 12-16.
3. Małaczyńska T., Leczenie dietetyczne dzieci z alergią na białka mleka krowiego, „Standardy Medyczne/Pediatria”, 2013, 10, s. 745-755.
4. Szałowska D., Bąk-Romaniszyn L., Różne manifestacje kliniczne alergii na białko mleka krowiego, „Pediatria i Medycyna Rodzinna”, 2012, 8(3), s. 239-245.