Żylaki powstające w różnych okolicach ciała są zazwyczaj reakcją na niewydolność układu żylnego odprowadzającego krew z różnych narządów ciała do żył głównych i prawej komory serca. Niedrożność lub zwiększenie oporu w jednym naczyniu powoduje kompensacyjne rozszerzenie i zwiększenie przepływu w innych żyłach, co prowadzi do ich rozszerzenia. Krew, przepływająca przez zwykłe naczynia w sposób uporządkowany (laminarny), w miejscach zmienionych żylakowato ulega zawirowaniom, płynie nieregularnie, co w niektórych warunkach może prowadzić do zwiększonej agregacji płytek krwi i tworzenia się skrzeplin. Te zaś mogą utrudniać przepływ w miejscu swojego powstawania lub odrywać się i, przemieszczając z krwią, blokować inne, ważne dla życia naczynia (takie jak np. tętnice płucne lub mózgowe).

Żylaki – miejsca powstawania

Żylaki w praktyce klinicznej obserwuje się w kilku typowych lokalizacjach. Najczęściej spotykane (i najbardziej widoczne) są żylaki kończyn dolnych – powstające na goleniach. Bezpośrednią przyczyną ich pojawiania się jest niewydolność naczyń żylnych głębokich podudzia. Rozszerzenie żył powierzchownych sprawia dodatkowo, że znajdujące się w ich świetle zastawki (zapobiegające normalnie wstecznemu przepływowi krwi) przestają spełniać swoją rolę, co pogłębia niewydolność odpływu żylnego.

Innym, często spotykanym zespołem są u mężczyzn żylaki powrózka nasiennego. Występują zwykle po stronie lewej, a ich powstawanie jest spowodowane anomaliami rozwojowymi żyły jądrowej (nieprawidłowe połączenia z żyłą nerkową, niedokształcone lub mało liczne zastawki żylne umożliwiające odpływ wsteczny krwi do worka mosznowego). Zastój krwi w worku mosznowym może być przyczyną zmniejszenia produkcji plemników i wtórnej (na szczęście odwracalnej) niepłodności męskiej.

Echoskleroterapia - najlepszy sposób na walkę z żylakami? Zobacz nasz film i dowiedz się na czym polega zabieg

Żylaki odbytu (guzki krwawnicze, hemoroidy) to poważny problem społeczny. Cierpi na nie znaczna część populacji. Ich pojawianie się związane jest najczęściej z siedzącym trybem życia. Dotyczy np. osób pracujących przy komputerze, kierowców, ale też kolarzy albo osób jeżdżących dużo konno. Czynnikiem ryzyka są przewlekłe zaparcia, przebyte operacje krocza, uprawianie seksu analnego, a u kobiet również ciąża i stan po kilku porodach, kiedy napięcie mięśni dna miednicy jest zmniejszone. Skłonność do powstawania hemoroidów może być dziedziczna.

Żylaki przełyku powstają wskutek nadciśnienia wrotnego, którego przyczyną jest najczęściej przewlekły stan zapalny lub marskość wątroby. Krew, normalnie odpływająca z narządów jamy brzusznej przez żyłę wrotną i wątrobę do żyły głównej dolnej, ze względu na utrudniony przepływ szuka alternatywnej trasy powrotu do serca i za pośrednictwem rozszerzonych żył przełykowych trafia do żyły głównej górnej.

Zobacz też: Żylaki przewodu pokarmowego

Objawy żylaków

Żylaki powodują w miejscu swojego powstawania nieswoiste objawy, takie jak obrzęki, uczucie ciężkości, rozpierania, czasami pulsowania. W żylakach kończyn dolnych i odbytu często obserwuje się powikłania w postaci zapalenia, związanego z silnym obrzękiem, zaczerwienieniem, bolesnością. 

Żylaki powrózka nasiennego z nasilonym zastojem żylnym mogą być przyczyną dolegliwości bólowych w obrębie moszny i (ze względu na ucisk) utrudniać produkcję plemników przez jadra, będąc przyczyną niepłodności.

W przypadku żylaków odbytu, oprócz objawów zapalenia, często pojawiają się samoistnie ustępujące krwawienia związane z defekacją. Na stolcu stwierdza się wtedy ślady świeżej krwi.

Żylaki przełyku długo mają bezobjawowy przebieg, a podstawowe symptomy związane są z ich pęknięciem. Powoduje to krwawienie do przewodu pokarmowego. Objawem niewielkiego krwawienia są zwykle smoliste stolce. W przypadku większych krwawień pierwszymi objawami są zwykle fusowate, brunatne wymioty (ich treść podobna jest do fusów kawy), spadek ciśnienia, wstrząs krwotoczny. Krwotok może powodować nawet bezpośrednie zagrożenie życia (tym bardziej, że w przebiegu marskości wątroby chorzy często mają również zaburzenia krzepnięcia).

Jedynym sposobem likwidacji żylaków jest leczenie chirurgiczne. Zmienione żylakowo żyły zamyka się (poddaje obliteracji), ostrzykując je substancjami chemicznymi albo używając laserów. Powodują one miejscowy stan zapalny i zamknięcie światła naczynia.

Zobacz też: Skleroterapia żylaków

Inną metodą jest zakładanie na żylaki odbytu lub przełyku opasek lub gumek, które zamykają przepływ krwi przez zmienione chorobowo naczynie.

Skąd się biorą żylaki i co zrobić, aby ich uniknąć? Dowiesz się tego z naszego filmu

W przypadku żylaków przełyku tego typu zabiegi wykonuje się endoskopowo, w trakcie gastrofiberoskopii.

Zamknięcie żyły jądrowej u chorego z żylakami powrózka nasiennego może w określonych sytuacjach spowodować odwrócenie wcześniejszych zmian, włącznie z powrotem prawidłowej funkcji plemnikotwórczej.

Zachowawczo leczy się niewielkiego stopnia żylaki kończyn dolnych, stosując preparaty odżywcze, wzmacniające naczynia, poprawiające krążenie i zwiększające komfort chorego.

Zobacz też: Maść z kasztanowca na żylaki

We wszystkich przypadkach istotne jest dostosowanie do przebiegu choroby trybu życia, nawyków żywieniowych, a w przypadku żylaków przełyku – leczenie choroby podstawowej.

Jak skutecznie leczyć żylaki? Dowiesz się tego z naszego filmu