Zwężenie przełyku jest przyczyną dysfagii (zaburzeń połykania) oraz uporczywych, napadowych bólów w klatce piersiowej. Zalegający pokarm może powodować nawracające wymioty. Jeśli próby rozszerzania przełyku nie przynoszą efektu, niezbędne bywa operacyjne leczenie rekonstrukcyjne.

Przyczyny zwężenia przełyku

Zwężenie przełyku jest chorobą, która pojawia się najczęściej jako skutek zmian zwłóknieniowych prowadzących do ściągania tkanek i zmniejszenia użytecznego przekroju tego rurowatego narządu. Zmiany rzadko obejmują całą jego długość. Częściej tworzą pierścień, który utrudnia przechodzenie do żołądka pokarmów stałych, a w późniejszych fazach choroby – nawet papkowatych i płynnych.

Zmiany powodujące zwężenia przełyku można podzielić na złośliwe i łagodne. Pierwszą grupę stanowią nowotwory wywodzące się z przełyku albo pochodzące z innych narządów klatki piersiowej. Zwężenie jest wówczas spowodowane przez ucisk z zewnątrz lub przez rozrastający się, naciekający ścianę przełyku guz. Zmiany te to zwykle nowotwory pierwotne krtani lub płuca, przerzuty z innych narządów albo zajęte przez proces złośliwy węzły chłonne.

Najczęstsze łagodne przyczyny zwężenia przełyku to:

• zwłóknienie spowodowane cofaniem się treści żołądkowej do dolnej części przełyku ­, czyli tzw. refluksem żołądkowo-przełykowym,

• stany zapalne przełyku lub śródpiersia tylnego,

• oparzenia chemiczne lub termiczne połkniętą, toksyczną treścią,

• zmiany po operacji lub po radioterapii,

• urazy przełyku (szczególnie przy ranach kłutych),

• samookaleczenia (np. tzw. „połyki” u więźniów),

• tzw. achalazja przełyku – zespół niedorozwoju splotów nerwowych okolicy zwieracza dolnego przełyku powodujący jego kurczowe zaciskanie.

Chorzy narażeni przez długi czas na obecność zalegającej w przełyku drażniącej treści albo pochodzącego z refluksu, silnie kwaśnego w odczynie soku żołądkowego częściej zapadają na nowotwory złośliwe przełyku.

Zwężenie przełyku u niemowląt jest zwykle związane z zaburzeniami rozwojowymi, które pojawiają się w trakcie życia płodowego. Występowanie tej wady łączy się często z obecnością innych nieprawidłowości anatomicznych. Zakres zwężenia, jego skutki i sposób leczenia są określane w takich przypadkach indywidualnie na podstawie szczegółowej kompleksowej diagnostyki.

Objawy zwężenia przełyku

Zwężenie przełyku rozpoczyna się zwykle niespecyficznymi, miernymi oznakami niestrawności, zgagi i odbijaniem. W miarę rozwoju choroby pojawiają się problemy z przełykaniem oraz bóle w klatce piersiowej przy połknięciu większego kęsa pokarmu stałego. Chory je zwykle bardzo powoli, dokładnie przeżuwając, gdyż chroni go to przed nasileniem dolegliwości. W trakcie jedzenia często pije, by zmiękczyć pokarmy stałe.

Kiedy choroba postępuje, a zmiany są coraz większe, odcinek przełyku powyżej zwężenia zaczyna się rozszerzać – wskutek rozciągania przez zalegającą, nieprzechodzącą dalej treść. Pojawiają się napadowe bóle w klatce piersiowej (mogące symulować chorobę serca albo nerwobóle międzyżebrowe), intensywne odbijanie, czasem cofanie się pokarmu do gardła albo nawet wymioty niedawno spożytą, nadtrawioną treścią. Chory ze zwężeniem przełyku ma problemy z przełykaniem pokarmów papkowatych, rozdrobnionych, a niekiedy także płynów. Zaburzenie pasażu do żołądka i jelit jest przyczyną postępującego niedożywienia i pojawienia się objawów niedoborów różnych mikroelementów i witamin.

Zobacz film i dowiedz się jak zbudowany jest układ pokarmowy:

Zwężenie przełyku – leczenie

Leczenie zwężenia przełyku zależne jest od stopnia zaawansowania zmian anatomicznych w obrębie tego narządu oraz stanu klinicznego chorego. Informacje na ten temat uzyskuje się dzięki wywiadowi oraz wykonanym badaniom takim jak:

• radiologiczna ocena anatomii, perystaltyki i pasażu pokarmu przez przełyk przy użyciu substancji kontrastowych (np. papki barytowej),

• esofagoskopia – endoskopowe badanie pozwalające ocenić stan i ruchomość ścian przełyku oraz pobrać wycinki,

• badania cytologiczne lub histologiczne pobranych wycinków (w celu wykluczenia zmiany złośliwej).

W niektórych przypadkach zwężenia przełyku wystarcza leczenie farmakologiczne, którego głównym celem jest zmniejszenie napięcia dolnego wpustu przełyku i mięśniówki żołądka, co ogranicza refluks i ułatwia przemieszczanie się pokarmu do dalszych części przewodu pokarmowego. Jeśli jednak zwężenie ma charakter utrwalony, wynika ze zmiany anatomicznej, a nie skurczu mięśni, niezbędne bywa rozszerzenie przełyku. Zabieg ten wykonuje się endoskopowo – przy pomocy specjalnych cewników. Mogą one być wyposażone np. w balonik, którego chwilowe napompowanie wywołuje rozpieranie i rozciągnięcie ściany przełyku. Procedura ta nie zawsze przynosi poprawę, a uzyskany efekt nie jest stały – zwykle powtarza się ją w pewnych odstępach czasu.

Jeśli próby rozszerzania zwężonego przełyku nie przynoszą rezultatu, niezbędny może okazać się większy zabieg operacyjny. Polega on na nacięciu zwieracza, plastyce zwężonego odcinka, a w krańcowych, rzadkich przypadkach – wykonaniu protezy przełyku z fragmentu jelita chorego. Rozległe zabiegi operacyjne mogą zmuszać do czasowego korzystania z gastrostomii (przezskórnie założonego do żołądka drenu), by zapewnić choremu możliwość prawidłowego odżywiania.

Leczenie zwężenia przełyku jest procesem długotrwałym i nie zawsze przynoszącym znaczącą poprawę samopoczucia chorego. Zwykle udaje się jednak skutecznie spowolnić przebieg choroby i zapobiec powikłaniom.