Ojczyzną ziół prowansalskich jest Prowansja, czyli położona nad Morzem Śródziemnym kraina należąca do obszaru południowo-wschodniej Francji. Jedna z wielu doskonałych receptur francuskiej kuchni, jaką bez wątpienia stanowi przepis na kompozycję herbes de Provence, zyskała popularność na całym świecie. W Polsce w postaci suszu dostępna jest niemal w każdym sklepie spożywczym.

Zioła prowansalskie – skład

Zioła prowansalskie to nazwa rodzajowa mieszanki roślin aromatycznych (olejkodajnych) – świeżych lub suszonych – wywodzących z region basenu Morza Śródziemnego. W praktyce nawet we Francji w skład bukietu często wchodzą zioła pochodzące z upraw z krajów Europy Środkowo-Wschodniej (w tym z Polski), Północnej Afryki i Chin. Są to rośliny przyprawowe, które w sztuce kulinarnej stosuje się także samodzielnie, takie jak: tymianek, majeranek, oregano (zwane także lebiodką), rozmaryn, bazylia, estragon, cząber ogrodowy, szałwia lekarska, mięta pieprzowa, liść laurowy, koper włoski. Zioła prowansalskie nie zawierają sztucznych aromatów i barwników.

Nie istnieje jeden przepis na bukiet ziół określanych w sprzedaży mianem „prowansalskich”, choć francuski znak jakości Label Rouge przyznany został produktowi zawierającemu: 27% rozmarynu, 27% oregano, 27% cząbru i 19% tymianku. Mieszankę z powodzeniem jednak można przygotować samodzielnie, łącząc ulubione rośliny w takich proporcjach, by zaspokoić indywidualny gust. W Polsce w skład ziół prowansalskich dostępnych powszechnie w sklepach najczęściej wchodzą: rozmaryn, bazylia, tymianek, cząber, oregano, majeranek, szałwia i mięta. Do mieszanki niekiedy trafiają także liście lawendy, ponieważ krajobraz Prowansji kojarzony jest z tą miododajną rośliną. Co ciekawe, takiej praktyki nie ma w samej Francji. Zioła prowansalskie z lawendą popularne są za to w Niemczech czy w Ameryce Północnej.

Do czego stosuje się zioła prowansalskie?

Zioła prowansalskie mają bardzo szerokie zastosowanie w sztuce kulinarnej. Ich walory aromatyczne i smakowe są tak wysokie, że występują w przepisach większości światowych kuchni – nie tylko francuskiej.

Zioła prowansalskie doskonale smakują z warzywami w każdej postaci – świeżymi (np. w sałatkach), duszonymi (w warzywnych sosach, gulaszach), gotowanymi (np. w postaci zup) czy grillowanymi. Mogą posłużyć także do przyprawiania wołowiny, wieprzowiny, drobiu, ryb, wędlin. Mieszankę prowansalską stosuje się w wyrobach nabiałowych – twarogach, serach. Często trafia do farszów, np. do pierogów. Pojawia się także na pizzy i w sosach do włoskich makaronów. Ziołami prowansalskimi wzbogaca się pieczywo, masło, oliwę, pomidorowe passaty. Innymi słowy – komponują się niemal z każdym wytrawnym daniem.

Aby rośliny zachowały aromat i cenne właściwości zdrowotne, do ciepłych potraw najlepiej dodawać je pod koniec gotowania. Wskazane jest także zastosowanie ziół prowansalskich przed procesem obróbki termicznej, np. do marynat. Wówczas nadają produktom najwięcej smaku.

Czym zastąpić sól? Dowiesz się tego z filmu:

Właściwości ziół prowansalskich

Zioła prowansalskie mają szereg właściwości prozdrowotnych. Zawierają pewne ilości cennych dla zdrowia witamin i minerałów. Mieszanka ziół prowansalskich to jednak przede wszystkim zasobne źródło substancji bioaktywnych, takich jak olejki eteryczne, garbniki, flawonoidy, alkaloidy. Są to związki o działaniu antyoksydacyjnym, antyseptycznym, przeciwzapalnym.

• Dzięki wysokiej zawartości fitozwiązków rozmaryn wzmacnia odporność, łagodzi dolegliwości żołądkowe, ułatwia detoksykację wątroby, obniża poziom cukru we krwi, pozytywnie wpływa na pamięć.

• Bazylia zawiera substancje, które pobudzają i regulują trawienie, a także poprawiają nastrój i przeciwdziałają zaburzeniom snu.

• Tymianek ma silne działanie przeciwbakteryjne, wykrztuśne i rozkurczowe, więc pomocny jest przy infekcjach górnych dróg oddechowych. Łagodzi stany zapalne i związany z nimi ból, np. w chorobie reumatycznej.

• Cząber ceniony jest za właściwości wiatropędne, przeciwgrzybicze i antyseptyczne. Siła jego działania bakteriobójczego porównywana bywa ze skutecznością niektórych antybiotyków.

• Podobnie jak pozostałe składniki ziół prowansalskich, oregano zalecane jest na poprawę trawienia. Oprócz silnych właściwości antyseptycznych przypisuje się mu działanie przeciwnowotworowe.

• Majeranek to sprawdzony środek na katar i kaszel. Działa też rozkurczowo oraz pobudza wydzielanie żółci i soków żołądkowych, dzięki czemu wspomaga odchudzanie.

• Antyseptyczne właściwości szałwii wykorzystuje się w leczeniu zakażeń błon śluzowych gardła i dziąseł, a także zapalnych zmian skórnych.

• Mięta łagodzi dolegliwości trawienne, zmniejsza napięcie mięśni gładkich, wspomaga ruchy perystaltyczne jelit. Dzięki sporej zawartości mentolu ma miejscowe działanie znieczulające.

Powyżej wymienione zostały tylko niektóre spośród rozlicznych właściwości ziół prowansalskich. Ich lista jest imponująca, więc bez wątpienia warto stosować je nie tylko ze względu na doskonałe walory smakowe. Według najnowszych zaleceń Polskiego Instytutu Żywności i Żywienia ziołami zastępować należy sól, której nadmierne spożycie (z uwagi na wysoką zawartość sodu) niekorzystnie koreluje z występowaniem nadciśnienia tętniczego, a w konsekwencji z zawałami czy udarami. Polscy naukowcy podkreślają, że kuchnia obfitująca w zioła wzmacnia prozdrowotne działanie diety zasobnej w owoce i warzywa. Fitozwiązki, które obecne są w mieszance prowansalskiej, wpływają korzystnie na pracę układu trawiennego, wzmacniają odporność, wspomagają leczenie infekcji, służą profilaktyce chorób sercowo-naczyniowych i nowotworów.